30.12.06

2006 ta l'aragonés


Foi un breu resumen d'as prenzipals nuebas que han aparexiú tocans a l'aragonés ista añada:

*Escomenzipiamos con una lai de luengas que yera a punto d'aprebar-se, pero que encara ye en os serbizios churidicos, an que sería por nomás una semana alto u baxo.

*Por atro canto, tamién se continaban fendo as reunions mensuals de chuntos por l'aragonés.

*
De lais, autobidatz d'as asoziazions que treballan por l'aragonés, libros, concursos y conbocatorias... tot continó normal, sin garra nobedat importán.

*En chulio se fazió lo segundo congreso de l'aragonés: muitas personalidatz d'ambitos politicos y culturals, y representans de luengas minoritarias d'europa bi estión. Tenió una gran presenzia en os meyos y fazió onra ta creyar l'academia de l'aragonés, asinas como a futura catedra de filolochía aragonesa. Dende allora a presenzia en os meyos (RNE) y as charradas en zaragoza sobre lo tema han crexiú.

*Plegamos l'añada con ista autoridat lingüistica y con ganas de continar treballando furo por l'aragonés, pero sin boluntatz politicas, ni mediaticas.

Tot isto me creya contradizión: o futuro ye emboirau... y nusatros prebamos d'esbodregar as boiras pero amenistamos aduyas d'os entes.

28.12.06

L'aragonés y o catalán ofizials

A zaguera enmienda proposada por totz os partiús politicos nazionalistas (encabezaus por ERC y CHA) chunto con cucha unida t'o estatuto d'aragón diz que l'aragonés y o catalán son luengas ofizials d'aragón en a suya respeutiba zona de parla. O PSOE s'ha mostrau a fabor y lo PP no diz cosa encara. Parexe que ista enmienda marcha entabán.

A ran autonomico Marzelino Iglesias encara no s'ha pronunziau, tan y mientras o siñor Biel s'ha mostrau contrario: "no nos parex chusto que se cambee o tecsto aprebau por as corz d'aragón".

A beyer si isto ye berdat... pos puede suposar una salbazión ta l'aragonés.

http://actualidad.terra.es/articulo/1296409.htm

27.12.06

Ecsposizión "Aquaria, augua, territorio y paisache en aragón"

En istos diyas se ye fendo en a lonja y en o palazio de sastago ista ecsposizión.

Ayer la beyé, y puedo dizir que a ran cheneral ye buena, encara que cuan charran d'as bals d'o pirineu podeban aber meso una mica de toponimia aragonesa... porque ye cuasi tot en castellano (Gistaín, Benasque...).

Dentro d'a ecsposizión, que tos recomendo que bisitez, a millor parti se troba en a lonja. A parti d'o palazio de sastago ye más jauta, pero as presentazions, os efeutos y os retratos que tos podez trobar en a lonja son muito buenos. Antimás podez trobar tamién repuis de l'ombre más antigo d'aragón, asinas como una ripa de fosiles, u tamién bideos de contimparazions d'esferens paisaches aragoneses en as cuatro puendas de l'añada. Ye sobrebuena y antimás de baldes.

Por zierto, maitín ye o diya d'o partiú aragón-chile. Ya sé que no soi dizindo cosa nueba, pero estoi que ye importán y que abría-nos d'ir-ie totz.

25.12.06

Cartas persas de Montesquieu

Fa no guaire, Guillén, compañer de l'asoziazión cultural Nogará, descubrió isto dentre as cartas persas de Montesquieu:

LETTRE CX

(...) J'ai ouï dire qu'un roi d'Aragon ayant assemblé les états d'Aragon et de Catalogne, les premières séances s'employèrent à décider en quelle langue les délibérations seraient conçues: la dispute était vive, et les états se seraient rompus mille fois, si l'on n'avait imaginé un expédient, qui était que la demande serait faite en langage catalan, et la réponse en aragonais.


Traduzión (sincusar si no la foi guaire bien, o mío ran de francés no ye guaire alto):


(...) Yo he (?) dizir que un rey de Aragón tenendo asambleyas os estaus d'aragón y de cataluña, as primeras sesions as fazión serbir ta dezidir en qué luenga serían feitas as deliberazions: a baralla yera biba, y os estaus serían (extenuados?) d'ista traza, si no se eba ideyau un ecspedién, que yera que a demanda sería feita en luengache catalán, y a rispuesta en aragonés.


Ye intresán que l'aragonés lo conoxese Montesquieu, uno d'os personaches más importans d'as elites culturals ilustradas, franzesas y mundials, y con poca relazión en o estudeo d'as luengas d'a peninsula iberica.

23.12.06

Lo beyes? Pues ya no lo beyes

Dende fa uns diyas son en a plaza d'o pilar uns dinosaurios (beloziraptors) que son parti d'a ecsposizión "aquaria, augua, territorio y paisache" que se ye fendo en a lonja y en palazio de sastago. En yeran cuatro y por cadagún d'els a DChA y a DPZ abión de bosar 9000 euros y pesan quintal y meyo (u cuasi 7 robas, como queraz. 80 kilos imos).

Pos bien, uno d'els, o que yera alto d'a parada d'autobús turistico ye estau furtau ista maitinada. Seguntes fuens pulizials ye una "gamberrada". Por agora o numero de pulizías ye mayor, ta pribar de furtar as atras tres.

Charrando d'a ecsposizión, agora que tiengo tiempo m'amanaré y la comentaré: istas cosas siempre son de buen fer.

Con o respeutibe a lo furto, tiengo dos teorías: a lo mío primo le fazión muito goyo istos dinosaurios y puet-estar que le'n aiga demandau a papá noel... u millor encara, que le'n cague a tronca de nadal. Por atra parti, tamién ye probable que se trate d'un auto terrorista d'a colla antiecspo: ya furtón a chisla, agora ban con dinosaurios... maitín no me quiero nian prexinar.

21.12.06

Post numero zien... con nuebo blog.

Estricalla fa con iste o post numero 100. Dende que prenzipiamos, astí por o més de chulio dica agora, más de 100 feitos son estaus mesos en ista chiqueta parti d'a blogosfera que mira por a esfensa d'a luenga aragonesa.

En istos zaguers diyas, cuasi no he puesto escribir-ie. No me bagaba. Pero agora con as fiestas de nadal tornaremos a escribir un diya par d'atro, como cuasi siempre.

En zaguerías a blogosfera en aragonés ha teniú muitos problemas: bels blogs prou buenos han disparexiú, como ye o caso de "remenches" u "o fardacho asesino". Atros han aturau d'escribir, como ye o caso de "cordón trenzau", "acrataire", "esparbel rondador", "amelia" asinas-asinas.
Nomás "o chemeco d'as parolas" escribe.

Manimenos, ha aparexiú un nuebo blog con muitas buenas trazas: "fabla".

Aspero que no ature y que a resta de blogs retomen a suya autibidat. Por a mía parti, escribiré más agora en nadal.

Una ripa de nuebas han aparexiú, d'an que sobresalen dos, referens a l'academia:

1. A creyazión d'una pachina web que, encara en prebatina, ecsplicotea a labor de l'academia, como se diz en "fabla".

2. Una charrada parada por "unibersidá coleutibo aragonesista" sobre l'academia de l'aragonés ista tardi, como se diz en "o chemeco d'as parolas".

10.12.06

Nuebo espiello en a carrera

O espiello, a rebista trimestral que fa l'asoziazión cultural nogará-religada, plega de meter o suyo zaguer numero en a carrera.

Numero espezial d'o congreso de l'aragonés, anque se comentan todas as autobidatz feitas en iste, asinas como se fan entrebistas con ripresentans d'atras academias y charrazos con atras personalidatz que bi estión.

También bi ha atros articlos, como los que charran d'os orichens d'aragón, d'a crionica umana y de Salvador Dalí. Prou que as partis propias de totz os numeros, como lo branquil, o chuga y charra u zienzia y teunolochía, i son.

Buen numero d'ista rebista, una d'as millors que se fan en aragonés.

7.12.06

"Ferdinandus rex hispaniarum"


Lebaba tiempo querendo ir-ie, pero por tiempo no podeba. A la fin ayer marché ta beyer ista ecsposizión

Se fa en o palazio d'aljafería y ye ubierta dende as 10 dica las 2:30 y dende as 16:30 dica las 20:30 y bi será dica o diya 7 de chinero. Ye una ecsposizión monografica de Fernando d'aragón y en ella podez trobar curiosidatz que rara begada se troban en zaragoza y en o estau español: por exemplo, podez trobar uno d'os cuatro retratos reyals de Fernando. Iste retrato ye d'o museu de poitiers y representa as faczions d'iste ombre tal y como yeran.

A ecsposizión ye muito recomendable. A millor traza de ir-ie ye prener besita por libre y dimpués achuntar-se a una colla con guida. Si prenez guida direutamén (o pre ye o mesmo) dimpués tos bedan de fer una gambada solenco.

Como impresión negatiba, no me quedo que con a poquisma publizidat que se ye fendo sobre ista ecpsosizión tan intresán.

Podez trobar más informazión en www.fernandodearagon.es

5.12.06

Buen tenis o diya 15 ta despedir a una d'as millors esportistas aragonesas

Iste 15 d'abiento, se ferá en o prenzipe Felipe o I trofeo Conchita Martínez de tenis, fendo onors asinas a la millor tenista aragonesa d'a istoria. Helena Dementieva, Svetlana Kuznetsova, Jana Novotna, Magdalena Maleeva y prou que Conchita i partiziparán.

Iste trofeu ye organizau por o gubierno d'aragón, por o conzello de zaragoza y por la propia conchita, y se ferá disiempre en zaragoza en plegar a puenta tenistica.

O torneo prenzipiará a las 17, con una demostrazión d'as futuras promesas d'o tenis: os cadetes y chubenils d'a federazón aragonesa de tenis. Dimpuesas, blincarán t'a pista Helena Dementieva y Svletana Kuznetsova, que ferá un partiú d'ecsibizión. O acontezimiento plegará con un dobles an que chugarán Conchita, que chugará con Janette Husarova u con Virginia Ruano.

3.12.06

A sala multiusos ubre as suyas puertas con a feria d'artesanía

Una añada más (y ya en son 23), como biene estando normal por istas datas, se fa la feria d'artesanía aragonesa en a cambra multiusos. Ye dende o diya 1 dica lo diya 10. Bi ha 103 partizipans y s'aspera que i baigan 65000 personas.

Treballos con fusta, beires, toda mena de metals, zeramica... de cosas, bi'n ha arrienda. De seguras que si bi iz trobarez bella cosa que tos ferá goyo. A dentrada no ye que 1 euro, y podez trobar a millor artesanía de totz os puestos d'aragón, dende a zeramica de muel dica chamineras de fusta d'a chazetania.
Tamién se puet beyer cómo treballa ista chen, podendo en casos ecsperimentar istas menas d'autobidatz.

Si escaz bien por a feria, podez trobar bellas cosas escritas en aragonés: dende "birlas" u "quilles" que podez trobar en o puesto de chuegos tradizionals d'aragón, dica un puesto que se diz "patetas de mixino".