31.10.06

Charrando de mosica

O artista norteamericano Moby plega de publicar o suyo disco preto recopilatorio con una colaborazión no asperada: Amaral fa con él un dúo bersionando a canta "slipping away". L'han titolada "eslampar" (escapar). A canta, encara que a l'escomenzipio se fa una miqueta jauta te se repite con un ritmet bueno. O millor que tiene ye a letra.

Tamién sobresalen atras cantas como "cartas d'aimor" de Mikel Erentxun, que torna a una mena de mosica parellana a la que feba con Dun Can Dhu.

Internazionalmén sobresale en europa y norteamerica a colla dita "scissors sisters" con una canta que torna a la mena de mosica disco d'os 70 clamada "I don't feel like dancing". Presonalmén sobresale una canta de black eyed peas que, encara que tiene os suyos meses, s'ascuita de cabo cuan en as radios: "pump it".

Charrando d'atra mena de cosas, s'han eslechiú os cargos de l'academia de l'aragonés con Manuel Castán como presidén. Ta más informazión leyer o chemeco d'as parolas.

30.10.06

Rossi se'n caye y Hayden gana o mundial


Contino charrando d'esportes en cheneral y de motos en particular.

Tras o segundo títol d'Alonso en formula1, agora a nueba ye de motos: ayere remató lo campionato mundial y o resultau ye estau que Hayden ye o ganador d'ista añada y Rossi o sozcampión, dimpués d'una caita que tenió a l'escompenzipio d'a corrida. Dimpués d'ista caita se miró de continar y fer-lo lo millor que podese, pero no consiguió que Hayden le quitase menos de güeito puntos, que yeran os que teneba de chanza.
Iste resultau enmienda la error de Pedrosa en o gran premio d'estoril.

Antimás d'iste resultau en a categoría d motogp, tamién cal resaltar o campionato conseguiú por Álvaro Bautista en 125cc y por Jorge Lorenzo en 250cc.

28.10.06

Qué le pasa a lo mundo? (II)

Charraba ixatro diya d'os problemas que beigo en o tocán a l'organizazión politica y as esferens proposas que s'han feito dica agora. Pero me pienso que tamién ye importán o sistema economico, pues mos cuaque u no, o dinero ye capable de mober a muita chen.

Dos grans sistemas s'han proposau en os zaguers sieglos: capitalismo y comunismo, y a istoria mos ha dito que garra d'istos ye ideyal... cuálo ye o problema pués?

Me pienso que en o comunismo ecsiste o problema d'o treballo particular: no ye de dar que totz tiengamos o mesmo sin fer un triballo parellano. Si se diz que totz ban a tener o mesmo tanto se'n da triballar más u menos, por o que siempre se mirará de treballar o menos posible y lo progreso s'atura.

En o capitalismo o problema alazetal ta yo ye a desigualdat d'oportunidatz inizials: en teoría cadagún tiene o que se merixe en funzión d'o suyo triballo... pero a reyalidat contrimostra que no ye asinas. Si se naxe fillo d'un rico empresario y d'o rai no bas a triballar cosa y lo tendrás totz. Si se naxe fillo d'un pobre triballarás muito y as posibilidatz d'aber o que te merixes son nulas.

Plego t'a conclusión dialeutica presonal de que un buen sistema ye o capitalismo con comunismo de base: tot lo mundo tiene as mesmas oportunidatz inizials (u lo más parellanas que se puedan)y dimpués cadagún tiene o que se merixe en funzión d'o suyo triballo. Cómo fer isto? Bedando os erenzios.

Manimenos bi ha problemas que no se soluzionan y cuya soluzión beigo difízil: que fer con o ecszeso de competenzia u con a mercantilizazión de tot que se ye fendo agora por culpa d'o capitalismo?

22.10.06

Qué le pasa a lo mundo?

Creigo que si en bella cosa nos podemos meter d'alcuerdo ye en que o mundo en cheneral tiene una ripia de problemas: no cal que beyer un papel ta comprebar-lo.

Se puet charrar d'un camatón de posibles causas, y creigo que una d'ellas prou importán ye a organzazión cheografica y sozial.

Una ripia de sistemas politicos ta trobar soluzión a ista custión han aparexiú a lo luengo d'a istoria: nazionalismos, totalitarismos, democrazias parlamentarias asinas-asinas. Manimenos con garra d'istos sistemas (ya siga en partis d'organizazión d'o territorio u en partis economicas) s'ha puesto plegar a una soluzión biable por agora.

Me pienso que o problema ye a unidat de tot: disiempres ye estada una masa, y no pas l'indibiduo en sí mesmo. En o comunismo a unidat que muebe tot ye lo pueblo, pero no pas l'indibiduo. En os nazionalismos a nazión. En os faszismos ye parellano, tan y mientras que en o nazismo se plegó t'o absurdo con a "raza aria". Pero cuán ba a estar a presona, o indibiduo, o núcleo de tot?

Ye curioso cómo se beda de fer cosas a la chen cuan no fan garra daño a los demás: por qué no puedo ir-ie espulleto por a carrera? fa daño ixo a belún? (ye un exemplo, pero se'n pueden trobar muitismos más). Por qué bedar cosas a l'indibiduo cuan no fan daño a la resta?

Continemos. Con as mías pocas añadas he plegau t'a conclusión (no sé si correuta u no) de que o sistema autual tiene una grandisma falta: ¿ye normal que una presona que ye a 300 km, que no conoxemos de cosa, nos gubierne y marque buena parti d'a nuestra bida? ye normal que uns pocos nos gubiernen?
Agora pensemos que a deszentralizazión ye a soluzión y se fa un estau aragonés. Millor que o estau español será, porque en estar más deszentralizau o poder ye más amán d'as chens. Pero, ¿será prou amanau t'una presona d'a bal d'echo u de daroca?. Me pienso que no. Me pienso que a deszentralizazión ha d'estar tan gran como ta fer que conoxcamos o gubierno. Pero encara asinas, ye de dar que nos gubierne bella presona, la conoxcamos u no?

En resumen, beigo que a soluzión ye que o indibiduo, o más importán, ha de gubiernar-se sobre sí mesmo, y fer o que le pete tan y mientras no faiga daño a la resta d'as chens. Agora bien, y con os quefers que afeutan a totz qué pasa pues? Os griegos y os mayas trobón una soluzión muito buena: democrazia asamblearia. Güe por güe, totz debería tener dreito de partizipar-ie y expresar-ie as suyas opinions, y mirar-se de plegar a la soluzión por o consenso. Si iste no ye posible (estando reyalistas, muitas begadas no'n sería), se puet fer democrazia por boto en asamblea, pero siempre que tú, presonalmén, aigas puesto dizir o que piensas. Por tanto, no soluziona iste sistema buena parti d'os problemas?

Agora bien, ye berdat que siempre, ta seguranza y organizazión s'ha pensau (no sé si de traza erronea u no) que a zentralizazión ye millor. Si somos muitos y chiquetz as barallas podrían estar una ripia... y a colaborazión nula. Manimenos buen exemplo tenemos de que una confederazión bien feita podría soluzinar isto, como ocurre con a UE (a lo menos enantis).

Pienso pues, que o millor sistema ye o más deszentralizau posible, charrando de democrazias asamblerias y d'o indibiduo como núcleo, y d'una confederazión mundial d'istas ta faborezer a coordinazión y a paz.

Fuitas mentals mías, pero me fería goyo de charrar sobre qué tos parixe tot isto.

17.10.06

Pedrosa se caye, empenta a Hayden y tot lo mundo le cretica


O pobret de Dani Pedrosa no ye ta borinas ista semana. Si beyez o gran premio d'estoril en portugal de seguras que sabrez por qué: en o chiro 5 Dani se cayó y abentó a Hayden, qui yera luitando por o primero puesto d'o mundo chunto con Valentino Rossi. Mala suerte a de Pedrosa, que pese a desincusar-se no ha aturau de rezibir creticas por totz os cantos:

Hayden dizió que le predonaba, pero que mai no lo ixuplidaría, porque le eba feito perder o campionato d'o mundo.
Rossi nimbió una fuxaina contra Pedrosa: "Ye o que pasa cuan no se fa una colla sino dos. O farute d'a colla ye o quinto y tan y mientras dixan a un canto a lo lider d'o mundial".
Dende honda (a colla de motos an que ye Pedrosa) tamién s'ha criticau o feito: "Ye o que pasa por dixar una moto potente en mans d'un mozet".
Por no charrar d'os papels de tot lo mundo, totz els criticando a Pedrosa.



Cal dizir tamién que a corrida estió muito emozionán, con un Toni Elías que sin tener a millor moto protagonizó un man a man contra Rossi que estió d'os millors nunca no bistos. A la fin Toni ganó por nomás 2 milesimas.

Ista corrida probablemén ye estada una d'as millors d'a istoria.

14.10.06

Cabo d'as fiestas, pero con aragonés


Yera fendo una gambada por plaza pilar cuan ascuito unas parolas d'una siñora mayor dende o eszenario prinzipal: pensaba que yera aragonés, pero cuasi no la eba ascuitada. De todas trazas, no dixo de ascuitar a la colla folclorica que yera astí alto. Se claman "corro d'es bailes".

Dimpués d'a señora, charró un mozet en castellano, pero ta dizir que ixas chens cuasi no charraban castellano sino aragonés, en estar d'a bal de chistau. Tras ista nota aclaratoria continó charrando a muller, en aragonés chistabín. Esfendió a luenga aragonesa de traza fura como mai no he bisto dende chen d'as bals. Remero bellas frases: "a luenga ye parti d'as nuestras radizes" u "emos d'esfender a nuestra luenga"...

S'amana la fin d'as fiestas... pero a lo menos se'n ban con una buena imachen en yo. Nunca no he bisto tanta presenzia de l'aragonés: en o pregón, en as autuazions y conziertos de lurte, a orquestina, corro d'es bailes, os diaples d'a uerba, mallacán, l'omenache a ixo rai, gaiters de morro preto...

Me pienso que encara no ye prou t'o que a nuestra luenga ye y debe d'estar... pero lo camín no ye malo.

10.10.06

CO!!! Sabes por qué dices CO?

Yera fendo una gambada por plaza d'os sitios cuan beigo un puesto an que benden lamins ditos chesinas. Miro alto y beigo que o puesto ye d'a bal d'echo. Con ilusión demandé si charraban cheso (bi yeran tres presonas: dos mullers abanzadas en edat y un mozet d'unas treinta añadas). A rispuesta estió seca por parti d'una muller y con mal rostro por parti d'els: "No. Aquí sólo hablamos castellano". Nian lo entendié nian lo entiendo encara...

Por atra parti, atro feito curioso relazionau con l'aragonés: yera apegando un cartel en una marquesina d'autobus (Sé que no se puet fer en teoría, pero una ripia de chen i mete. No cal beyer que os chesaires, as canguros, pegallos d'a manifestazión antitaurina u d'a independentista...). Biene a pulizía y me diz que ixo no se puet fer. Yo saco o cartel... Dica astí tot normal, pero o feito curioso estió iste: cuan beyón que o cartel yera de l'aragonés, rechirón en a mía cartera y en as míos pochons escando droga... Me parexió curiosa ixa relazión de droga y aragonés que fa a pulizía local. E ixo que as mías trazas son (u a lo menos ixo pienso yo) normals: pelo curto, chambreta normal, pantalón baquero...

8.10.06

L'aragonés en as fiestas


Escomenzipión as fiestas y con ellas a borina! Dica las perdiganas ya son disfrutando ;-).

Ye curioso que cuan yes intresau en l'aragonés trobas que iste ye muito más presén d'o que te prexinas. Ayer, nuei de borina, podié comprebar-lo.

Un pregón con un "entalto aragón" como zaguera frase. No ye nueba a notizia, pero se'n da. Cal dar-le as grazias a amaral por contar, querendo u sin querer, con o sentimiendo d'a comunidat aragonesofablán. A beyer cuán fan bella canta en aragonés, ixo sí que aduyaría de buena traza.

Una ripia de peñas con nombres en aragonés: forca, pa cutio, empentón...

Dimpués, tan y mientras bas fendo gambadas por a ziudat, beyes a chen que conoxes y que charra aragonés, y de berdat que fa goyo ixo: l'aragonés y as chens que lo charran, son presens. Atra cosa ye que os meyos no aduyen a amostrar-lo a la resta d'a soziedat.

Antimás, totz os diyas te fas cuenta de cosas de l'aragonés, que tiens bien bisibles, pero que nunca no ebas bisto: güe mesmo, tan y mientras feba una gambada por plaza aragón, beigo una estatua en onor a "ximénez". Pensé que ixo no yera guaire castellano, y cuan m'aturo a beyer, beigo que l'ombre yera d'embún.

Nomás me queda por dizir: felizes y goyosas fiestas y borinas d'o pilar ta totz!

6.10.06

Charrando de mosica

A las nobedatz de Bisbal (t'a desgrazia de ixos a los que no le fa goyo, como ye o mío caso), y atras collas que son agora de autualidat como "a orella de Van Gogh", estopa, maná... cal adibir un disco que ha aparexiú fa pocos diyas, d'una colla mosical conoxida pero que tampoco no fa guaire rudio: se trata d'o nuebo disco de dover, dito "follow de city lights".

Iste nuebo disco trenca con a mena de mosica qu'ista colla lebaba fendo dende fa 12 añadas. Agora ha chirau ent'a mosica pop con bella cosa de disco, fendo-lo, en a mía opinión, d'a millor traza posible. Si tos cuaca ista mena de mosica, ez de conseguir o disco. Buena muestra d'ello ye o suyo primer single, clamau "let me out".

Charrando de mosica, tos animo tamién a ir t'o conzierto omenache a "ixo rai" que se ferá en a "cambra multiusos" o diya 11, an que autuarán collas que cantan en aragonés como lurte u la orquestina del fabirol.

Ta rematar, a la fin de setiembre a colla mosical mallacán rezibió, en os premios d'a mosica aragonesa, o premio a la millor canta en luenga aragonesa. Noragüena ta els y t'os organizadors por meter-ie un premio de mosica en luenga aragonesa!

5.10.06

Treballador muerto en as obras d'o IKEA de puerto benezia


O piquero de 27 añadas, naxiú en barzelona, ye muerto y atro triballador ha resultau ferido en cayer-les denzima o brazo articulau d'un cambión, que operaba en as obras d'o IKEA que se ye construyindo en o zentro comerzial puerto benezia, en os mons de torrero.

O choben, que yera triballando t'a sozcontrata pavitra SA, se trobaba fendo labors d'alazetz chunto a lo cambión que, en estendillar as suyas garras, metió una d'istas en una parti que se trobaba sin siñalar, o que fizo que o cambión tremolase y a la fin, se cayesen as garras.

O feito estió a las 7:30 d'o maitín de güe y dende allora as obras son aturadas dica que os teunicos de triballo premitan continar.

4.10.06

Radiocharrando.com


Como dizió charrabís en o suyo blog o chemeco d'as parolas (le copio a nueba porque me pienso que ye asabelo importán y sobrebuena ta l'aragonés) s'ha creyau una radio en aragonés por internet: www.radiocharrando.com.

En primeras a suya traza de funzionar será parellana a la de charrando.tb, ye dizir, grabazions que se i meterán. De todas trazas, me pa que en bel tiempo puet-estar que se faiga una radio dichital que emita de contino y en bibo en muitos orarios. Ta ixo s'amenista l'aduya de chen, asinas que si tos parex buena ideya tos animo a que aduyez en o que podaz. No dandaleez en nimbiar-les un correu eleutronico a radiocharrando@radiocharrando.com.

Ye un chiquet paso ta que l'aragonés s'entendille por internet y por os meyos: qui sabe si bel diya se ferá presén en una telebisión y/u radio que emita por as ondas.

Por zierto, atra notizia importán y tocán a l'aragonés ye o debate d'o estatuto d'aragón en o congreso d'os diputaus. Uno d'os temas alazetals en o debate ye estau as luengas d'aragón: as collas nazionalistas refirman a CHA que demanda a coofizilidat d'aragonés y catalán en o estatuto. Por atra parti CIU y ERC han partizipau ta demandar a coofizialidat d'o catalán en o estatuto. Ya beyeremos en qué para tot isto... manimenos tampoco no cal fer-se muitas ilusions con istas cosas, porque ya sabemos o que gosa de pasar.

3.10.06

A educazión...

En istos tiempos, beigo que a educazión ye ficar en o zelebro d'o alumno conoximientos y que iste los prena sin que plegue a razonar-los en a mayoría d'as begadas.

Cuan se charra de que a educazión no planta firme... tot lo mundo endreza as suyas miradas enta as oras leutibas: que si cal más d'isto, que si ye una fateza estudiar isto atro, que si bi ha muitas fiestas... Y cuan se quiere ir más allá encara, se diz que a educazión no ye nomás o colechio y os conoximientos, sino tamién a parentalla, a redolada d'o alumno, asinas-asinas.

Agora bien, ¿ye a berdadera educazión ficar cosas en a mente d'a presona? ¿Ye a educazión saber a lai d'a grabitazión unibersal sin saber que quiere dizir? No, me parex que a educazión no planta firme, pero no por o antis dito, sino porque semos en una error.

¿Cómo s'aprende más en a bida? Ecsperimentando por man propia...

¡No baigas por astí que t'estozolarás! Manimenos dezides ir por astí (y bien feito pienso yo)... y a la fin t'estozolas. Ta yo ista ye a berdadera educazión: aprender as cosas por uno mesmo con ecsperienzia. Guías sí, mayestros u profesors no. Irás y te saldrán as cosas bien u mal... pero bas por tú mesmo.

Ta yo ixa ye a clau d'a educazión, una clau ixuplidada en os nuestros tiempos autuals.

1.10.06

Terzera edizión d'a redolada a zaragoza

Iste domingo 8 se ferá a terzera edizión d'a redolada a zaragoza. Prenzipiará y plegará en o zentro esportibo munizipal Alberto Maestro a las 7:30 d'o maitín.

Ista gambada ha teniú muita azeptazión y partizipazión en as primeras dos edizions, feitas por l'asoziazión cultural "os andarines d'aragón". Ista gambada será de 50 kilometros por os bicos d'a zuidat, por os tres rios y por o canal, asinas como bel mon. Ye, chunto con a jorgeada que se fa o 23 d'abril dende zaragoza ta güesca, a marcha con más partizipazión de tot aragón. Ista añada ista prueba ye parti d'a "coordinadora d'andadas populars d'aragón" asinas como d'a "liga de senderismo popular".

A marcha pasará por a paz, casablanca, garrapinillos, utebo, monzalbarba, o castiello de miranda, juslibol, o bico de l'actur, a jota y plegará en o pabellón Alberto Maestro. Os partizipans tendrán abituallamientos solidos y liquidos, migas en utebo y lifara en o Alberto Maestro.

O pre ye de 15 euros t'os federaus y sozios de l'asoziazión (con poliú nombre en aragonés) y de 17 ta resta d'a chen. Buena ideya ista de fer gambadas por a redolada de zaragoza y beyer cosas cosas que no gosamos de beyer... sisquiera se fese atro diya que no estiese un domingo de maitins...

Más informazión en www.osandarines.com