25.4.18

Enta Cebú (i): Oslob y Dalaguete


A l'atrol diya, atra vegada nos habiemos de puyar bien de maitins, ista vegada ta pillar a las 6 o barco que nos levaría dreitos dende Panglao dica Oslob, ya en a isla de Cebú. Querábanos fer a famosa cursa d'os tiburons ballena ixe mesmo diya, pero a persona que nos la vendió en Panglao nos enganyó y os locals d'o puesto d'Oslob an que arrivaba o barco estioron tamién muito maleducaus -pocas vegadas m'ha pasau isto con filipinos. Resulta que de viernes santo dengún no i treballaba -encara que nos heban dito o contrario- y por tanto a cursa d'os tiburons ballena no se podeba fer.  

Como no tenébanos guaires cosas ta fer, arrecorriemos as runias historicas de Oslob, con
un baluarte, un cuartel, una ilesia y una torre espanyolas, bien polidas todas, cal decir-lo. Y dimpués de fer-nos as fotos correspondients, marchemos t'o puesto d'os tiburons ballena ta pillar aloix cerqueta. Yera tot pleno, pero gracias a una muller muito maha, a la fin trobemos una cambra-guariche a meyo fer y con un escusau que millor no pisar-lo. Cal decir que quan no bi iba garra turista, ixa cambra la emplegaban as fillas d'a familia humilde y hospitalaria que i viviba y chestionaba o puestet. En breus, ixe diya viviemos como autenticos filipinos :-) Dimpués de chentar birolla filipina y de fer-nos bella biera a piet de placha en un puesto que yera prou bien, miremos de marchar t'as cascadas de Tumalog, prou conoixidas en toda a isola. Pero atra vegada, en estar viernes santo, yeran trancadas. Asinas que con pocas opcions ta ixe diya, marchemos t'a placha d'o puesto y nos descansemos mientras a tardi: cal decir que a placha, de piedra pero con posibilidatz de ficar-se en l'augua, yera polidisma y tranquilisma.

A l'atrol diya, en puyar-nos, le decíbanos a Silvia que heba dormiu chunto a una cucaracha
bien gran, que no heba parau cuenta pero que Ana y yo no hébanos quiesto decir-le-ne ta no alticamar-la. No le fació guaire buen prebo, pero -oh carma!- en ixas que chunto a o mío leito apareix corribandiando por o parete una araina chigant, d'ixas que piensas que no existen que en os zoolochicos. Dimpués d'o susto, y a ixo d'as 5:30 d'o maitín, marchemos ent'a dentrada d'os tiburos tal qual fans de Justin Bieber. Nos pensábanos que seríanos d'os primers, pero ya bi heba buena cosa de chent. Y en meya horeta, de verdat que ixo se metió como un concierto de Shakira. Totz os turistas d'o lugar -más que más foranos- y buses y furgonetas a brozuecos i arrivaban, tot por ficar-se en l'augua con os famosos tiburons ballena d'Oslob.

Dimpués de fer as correspondients colas y de bosar as dentradas, nos puyemos en a barquichuela con os nuestros trastes -equipo de snorkel y una camara acuatica amprada-
ta concarar o camín ent'os tiburons ballena. Camín bien curteto, diría que de menos de 100 metros dende a costa, contrariament a lo que en primeras m'asperaba. As barquichuelas se meteban en ringlera, y dimpués bell par de personas en barca chitaban birolla a os tiburons ballena mientras chiraban fendo un rolde ta que os bichos pasasen a plego de todas as barquichuelas. Los tenebas bien a man, y encara que en teoría ye obligatorio tener una distancia de bells metros de seguridat, en uno d'istos chiros o tiburon ballena me tocó con a suya aleta d'una traza de tot involutaria -tanto suya como de yo. Mientras veyeba o momento sin poder fer cosa bien que me ixorronté, pero la verdat que garra danyo ni problema. 
 
Personalment, si contimparo ista experiencia con a experiencia d'os tiburons ballena en Donsol, ista ye muito millor: se suposa que en Donsol bi ha muita más conciencia ambiental, as collas por barco son reducidas, bi ha muita menos chent y no s'alimenta a os bichos. Pero, como ya dicié, lo que se fa ye encorrer-los y blincar sobre ells ta veyer-los bells segundos. Por contra, en Oslob son domesticaus: se les alimenta, i van, ripas de turistas se los miran y prou. Cadagún que chuzgue quálo tien más impacto en os bichos... A nota negativa de Oslob son os turistas maleducaus que foten empentons y con os que mesmo cal concarar-se, d'atra man bella cosa normal en puestos tan masificaus. Pero isto no nos privó de disfrutar a experiencia!

I estiemos con os tiburons ballena mientras meya hora -o estipulau- y dimpués tornemos t'o lugar, encara muito de maitins. Asinas que aproveitemos y pillemos una furgoneteta ent'as cascadas de Tumalog, prou cercanas pero alto d'un puerto de montanya bien costerudo. I fuemos y, chunto con buena cosa de turistas, nos fiquemos en l'augua: un augua que yera bien freda, pero feba honra. As cascadas, polidismas! En casa mía en Zaragoza me dicen 'el pocero' de tanto goyo que me fan as güergas y as badinas... y, dentre atras cosas, por ixe motivo istas isolas son un paradís ta yo: en cada cantón te'n trobas a ixarramantons, a cada quala más polida y esparpallant.

Y dimpués d'isto y de chentar, pillemos un bus que nos dixaría en Dalaguete, an que faciemos a nueit. En primeras, hébanos pensau en marchar t'a tuca Osmenya, a más altera d'a isola y an que se podeba veyer atros pueyos ronchos como los de chicolate de Bohol. A man d'a tuca, tamién tenébanos más güergas y espelungas. Pero as tronadas que se i veyeban, o menester de pillar una moto en a que hébanos de montar quatro personas y a cansera, fació que renunciásenos a ista cursa y nos quedásenos disfrutando d'o lugar de Dalaguete, a suya ilesia, a suya plaza-parque, o suyo paseyo maritimo -parellano a un malecón con un chicot mercau filipino a un costau-, as procesions de sabado santo y, más que más, buena cosa de sucos de mango y platano! Tamién aproveitemos y marchemos t'a badina de Obong, muito cerca d'o centro, an que nos fiquemos en l'augua y nos faciemos bella biera: yera un puesto poliu y curioso, pos se notaba puro filipino -garra occidental ni turista por astí, y sí muitismos filipinos disfrutando d'o cabo de semana- de vegada que zorrupaban biera y bella muller levaba bikini -cosas no guaire comuns ni bien vistas en muitos puestos filipinos. En cheneral, Dalaguete yera un puesto curioso, pos no se veyeba turistico pero teneba un libel de vida altero en o contexto filipino, socialment teneba 'abances' y en o lugar bi heba una ripa d'occidentals acomodaus con filipinas criando a suya mainada.

19.4.18

Enta Panglao: a espelunga-badina de Hinagdanan, estrelas de mar, delfins, tortugas y perpinos de mar


Ya en o nuestro aloix en Panglao, ixa mesma nueit marchemos t'a famosa placha d'Alona, muito recomendada entre os filipinos en tener restaurants, discotecas, ambient y borina. Y precisament por ixo menos atractiva ta nusatros. Y ye que, curiosament os filipinos siempre te recomiendan cosas muito occidentals -no'n tienen guaires- mientras que os occidentals -u lo menos nusatros- siempre buscamos cosas más "puras". Digamos que cadagún quiere lo que no tien. Con tot y con ixo, cal reconoixer que dimpués de nueu meses por istas tierras, de cabo quan ista mena de puestos 'Salou' aganan.

Ya a l'atrol diya marchemos de maitins t'a famosa espelunga-badina de Hinagdanan.
Bosando una dentrada no guaire cara nomás ta veyer-la, pero una mica más cara ta ficar-se-ie en l'augua, y dimpués de pillar dos jeepneys, con un guida baixemos por un fundracalo que en primeras me pensaba que levaría ta una gran espelunga, como en Sagada. Pero, fueras d'ixo, a espelunga yera más bien curteta -encara que ampla- y te fa pensar que de guida, no se'n amenistaba. Ixo sí, una vegada abaixo, una gran badina sozterránea y repolida t'aspera. Ana, Silvia y yo no tardemos guaire en ficar-nos en l'augua mientras buen rato, mientras o guida s'adedicaba a fer-nos fotos y más fotos. Cal decir que sabeba emplegar o mío telefono y fer as fotos muito millor que no yo, y que as fotos salioron de bitibomba. Tot un artista! Antis d'entrar-ie y dimpués de salir-ne, nos faciemos bells sucos en un puestet que bi heba en a salida chunto a botigas de beliquetz a ripas, y en istas que tastemos o famoso durian, una fruita que dicen "pude" pero sabe muito bien. Pos bien, a opinión de servidor ye que no ulora tan mal, pero sape a diaples. No sé a qui le puet fer goyo una fruita que o suyo suco sape a allo malmeso y reveniu... Tot argüellosa, a muller que feba os sucos nos deciba que a fruita yera orichinaria de Davao, a ciudat d'o president Duterte. 

Dimpués d'isto, faciemos o rolde a la isoleta de Panglao dica rematar en Alona. Si de nueitz ya se veyeba masiau turistica pero teneba un puntet, de diyas a placha yera masificada y feba fastio. Asinas que poco i duremos y ascape marchemos ta Whitebeach, recomendada por a suya tranquilidat y a plego d'o nuestro aloix. Ixa placha sí que feba honra! Poca chent, auguas turquesas, arena blanca, cans galbans y, malas posar-te en l'arena dentro de l'augua, muitas estrelas de mar t'i apareixeban! En pillemos belunas y ascape las dixemos en o suyo puesto dica que s'amagaban en l'arena. Yera curioso veyer cómo moveban os suyos brazos. Como nota negativa, fendo una gambada por as auguas me picó un arizón de mar, pero as molestias no me duroron que un diya. Dimpués, ceneta en Alona, an que celebré o mío cabo d'anyo con Silvia y Ana minchando-nos bellas pizzas y fendo-nos bella biera, tricycle enta l'hotel y a dormir.

A l'atrol diya nos habiemos de puyar bien luego ta pillar un barco a ixo d'as seis d'a maitinada, que nos fería una cursa por os principals atractivos maritimos d'o puesto. Asinas, dimpués de desayunar-nos malament y de fer a correspondient cola, a primera aturada d'o nuestro barco estió a visita a os delfins. En primeras, como no t'aseguraban de tot que podeses veyer-los y como a tactica d'os barcos yera parellana a las d'o tiburón ballena de Donsol -malas que los alufraban, encorrer-los- desconfité prou. Pero en pocos minutos sí que podemos veyer-los, y bella vegada muito a plego, como a diez metros. Repolius y blincando por as auguas, parixeba de pelicula, encara que me quedé con a impresión de que ixos delfins yeran una mica chicotz... Estoi que sería a sozespecie.

Dimpués d'os delfins, o barco nos dixó en un puesto an que se podeban veyer as tortugas
marinas. Nusatros, con a nuestra equipación de snorkel y as nuestras aletas tot guiris, blinquemos chusto a o canto d'un gran banco de peixes que feban como un revoltín, pero no veyébanos garra tortuga -y yera lo que Ana más quereba! Con tot y con ixo, en pocos minutos alufremos a primera, y mientras más de meya hora en veyemos bellas quatro u cinco y podiemos nadar y bucear chunto a ellas de contino. Encara que servidor no yera tan emocionau como Ana y Silvia con veyer y estar-se con as tortugas -mesmo quasi tocando-las!-, en cheneral estar buceando y nadando chunto a istos bichos transmite muitisma tranquilidat. 

Chusto dimpués d'as tortugas, o barco nos dixó en o que dicen 'un santuario de vida marina'. En realidat ye una parceleta marina an que bi ha muitos corals y peixes de todas as culors. Ye curioset, pero entre que ya yéranos cansos dimpués d'estar-nos buena cosa de tiempo con as tortugas, que ixe puesto no ufriba garra cosa tan especial y que yera a rebutir de barcos y turistas, pos no enduremos guaire y ascape tornemos t'o barco ta concarar a zaguera visita d'o diya: Isla Virgen. Ista isola ye más bien un banco d'arena que seguntes a marea apareix u dispareix, con una mica de manglar, y que en a suya parti "no inundable" heban ficau botigas-restaurants an que tastar as "delicias marinas" d'a redolada. Dimpués de fer-nos una gambada por l'arena blanca mullando-nos dica os chenullos, y de fer-nos as fotos tipicas en os manglars marinos, nos miremos ixas delicias y nos quedemos especialment sorprendius como o perpino de mar (co!), un bicho que pareixeba un mohon de mierda humana que si lo pretabas chitaba augua como una pistoleta d'augua -l'atra versión ye que pareixeba a picha d'un negro que si la pretabas saliba... (pos ixo ;-). Y sí, se lo minchan cueto!

Dimpués d'ista zaguera aturada, o barco nos levó t'o puesto d'orichen, Alona, an que chentemos (o diya d'antis nos hodieron bien en chentar en un puesto con chent muito rebordenca, an que nos metioron picant en tot encara que dicioron que no'n levaba y miroron d'escular-nos, pero ista vegada chentemos millor), y dimpués de tardis nos descansemos, ta tornar-ie de nueitz, cenar y pillar a cursa de l'atrol diya: o barco ta Oslob, en Cebú, y o buceo con os tiburons ballena! Como curiosidat, en uno d'istos puestos en Alona un hombre feba tanto de seguridat como de anunciant d'o restaurant, con o suyo fusil (de fusta?) y a suya carta d'o restaurant :)

A verdat ye que istas cursas en Panglao estioron menos autenticas y más turisticas, pero d'atra man, istas maravillas naturals cal veyer-las, pos encara que muitas vegadas sigan productos encaixalaus ta turistas, no dixan de sorprender por repolidas. Antimás, dimpués de tres diyas de mochilerismo total ya íbanos una mica cansos y caleba baixar o ritmo! Una semana dimpués, me pienso que lo faciemos prou bien, pos disfrutemos cada cosa en a suya mida :-)

15.4.18

Enta Bohol (iii): Tubigon, Mag-Aso y marchando enta Panglao



Ya baixando o sol hopemos de Carmen ent'o norte d'a isola de Bohol, poco turistico y poco escrito por os retes, y por ixo mesmo, atractivo ta nusatros. A furgoneta nos levó ent'o lugar de Tubigón, d'o que no apareixen guaires cosas en o GoogleMaps ni en cheneral en o rete, por o que íbanos una mica a l'aventura asperando trobar-nos bell lugarichón an que a saber si podríanos dormir. O viache estió repoliu, en poder alufrar as uembras d'os pueyos de chicolate mientras o sol dispareixeba, y, ya de nueitz, arrivemos en o nuestro destino. 

Gran sorpresa teniemos en arrivar en Tubigon, pos yera un puesto gran y clarament rico t'os estandars de vida filipinos. Botigas, bancos, malls y mesmo teneban McDonalds! [Nota: En Filipinas, o nivel de riqueza d'un lugar se refleixa en a presencia d'o 7/11 (normal), d'o Jollibee (rico) y d'o McDonalds (muito rico)]. En a polida plaza d'o lugar, bi heba una mena de verbena con temazos como La Gasolina. Y tot ixo sin turismo! Marchemos ascape a trobar un hotel, y a calidat d'os que bi'n heba yera muito baixa, con o más luixoso de totz con bichos y mesmo una cucharacha que corribandiaba por a curtina. Os pres, muito alters. A la fin, dormiemos en un guariche meyanament hichienico que pareixeba a casa de Hänsel y Gretel. A diya de hue, contino pensando que ixe lugar yera muito raro -muito libel de vida con poco turismo- y ves-te-ne a saber cómo se'n sostiene. 

Cenemos en bell guariche d'a carrera -con pre altero-, por desgracia ya sin a companyia d'os temazos reggaetoners, nos alertemos por l'alarma d'una interpresa que pareixeba una alarma de tsunami, dormiemos y a l'atrol diya nos desayunemos. Preniemos un bus, un jeepney -a rebutir de chent, que muito amablement nos dixoron tot o puesto que podeban- y un tricycle ent'a primera cursa d'o diya: as cascadas de Mag-Aso, en Antequera. Istas cascadas son en metat d'una selva preta que cal esnavesar por un caminet, y fa vez ficar-se en l'augua y fer-se bella foto astí. Por o camín yera fácil trobar-te bichos raros y polius, como birabolas y ciengarras chigants, y quasi no bi heba chent. Con tot y con ixo, a cursa se nos quedó curta, y en salir-ne, veyemos un cartel an que apareixeban atras recomendacions de cosetas a fer en a redolada. Le demandemos a o mesache d'a dentrada 'ambiental' y nos dició que dimpués d'o zaguer tifón, no se podeban fer que as badinas de Inambacan, asinas que astí que fuemos en o mesmo tricycle que nos i heba levau. Istas atras badinas no yeran guaire especials, y se veyeba que tamién o zaguer tifón las heba deixadas tocadas -y bella parti mesmo esboldregada-, pero bi heba una espelunga con una cascada dentro en a que se i podeba dentrar mullando-te as garras y que yera muito polida.

Feito isto, nos pillemos pollo y lamins ta chentar en o lugar d'Antequera, y d'astí pillemos una mena de mini-jeepney que nos levó enta Taglibaran, an que, dimpués de fer-nos bells sucos naturals ta prener enerchías, pillemos un tricycle que nos deixaría en a isola de Panglao, chiqueta isla quasi apegada a Bohol conectada por un par de puents. En ista atra isla, o esprito d'a cursa cambiaría una mica: d'o mochilerismo y pureza filipinas, a atras actividatz más occidentals-turisticas, pero que caleba fer y que comentaré en os posts venients. Ana y Silvia pilloron un aloix por booking (cosa que yo no goso de fer), y fue un gran encierto: buena calidat, buen pre, buena localización -dentre Whitebeach y Alona- y lo más important, no ir recorrendo y esforigando puestos y más puestos dica trobar uno adecuau.


14.4.18

Enta Bohol (ii): o río Loboc, os tarsers y os pueyos de chicolate



Dimpués d'a primera etapa, y ya en Loay -centro de Bohol- de nueitz, tardemos una mica en trobar aloix por culpa d'un servidor, pero a la fin no durmiemos mal. A l'atrol diya nos desayunemos en un puesto local -en o mío caso, espaguetis a la carbonara con café- y marchemos t'o lugar de Loboc en jeepney, an que pillemos un barco-restaurant que fa una cursa por o río que leva o mesmo nombre, estando una d'as atraccions turisticas más importants d'a isola de Bohol.

I fuemos os primers, asinas que nos pertocó lo millor puesto d'o barco, y ye d'agradeixer, pos o río ye esparpallant, y o restaurant ye una mena de buffet libre que a suya birolla yera bien buena -tot y que yera birolla filipina! A la fin d'a cursa, t'aturan una miquitineta en una caseta de nipa -una mena de canyimo filipino que emplegan muito en a construcción tradicional- an que bellas mullers y mesachas te fan dances tradicionals: garra cosa 'pura' u 'tribal', no tos entivoquetz, pero a la fin, pos o mesmo que se fa en qualsiquier puesto d'Europa con as representacions tradicionals-folcloricas.


Feita ista cursa, bien tranquileta y relaixant, pillemos un tricycle que nos levaría por os principals puestos d'o centro d'a isola de Luzón. En primeras, un puent colgant de bambú, dica fa no guaire emplegau nomás por os locals ta esnavesar o río, pero agora una mica más apanyau t'o turismo de tant popular que se'n ha feito, con botiguetas arredol, con una dentrada barateta, y mesmo con un segundo puent nuevo ta fer sentius d'ida y tornada debant de tanta chent -encara que istos puents continan emplegando-se por os locals, que prou que no han de bosar ta pasar-ie.

Dimpués de l'aturada en iste puent, marchemos con o tricycle ent'a selva de Bilar, una
polida selva humeda que fa remeranza d'as selvas atlaticas, pero que tiene una peculiaridat: ye a onica selva de repoblación de toda Filipinas. Y ixo, t'os filipinos, ye un simbolo de desenrollo y un motivo d'argüello -tot y que a metat d'o territorio filipino ye selva "natural". Sin estar una gran cosa, cal decir que ye poliu, que en bells troces os arbres cubre toda a carretera como un batiauguas y que fer-ie una gambada ye de dar.
 
Poco dimpués d'ista selva se troba un d'os santuarios d'os tarsers. Os tarsers son ditos os simios más chicotz d'o mundo. En verdat, iste ye un tema debatiu, pos ta bells expertos son prosimios -como os lemurs- y t'atros son simios haplorrinos. Ta forro de bota, si en primeras istos bichos de Bohol se clasificaban como 'tarsers' igual que no a resta d'especies d'istos animals que se troban en o sureste asiatico, en zagueras se clasifican dentro d'o chenero 'carlito'. En qualsiquier caso, istos primates son muito vulnerables a lo estrés y a la presencia humana, mesmo suicidando-se si se les engarchola u toca masiau, por o que cal que sigan en un ambient calmo. U ixo dicen! Porque dimpués d'estar en ixe "santuario", u los remeten cada semana, u no m'explico cómo continan vivos. Y no nomás por a cantidat de chent fendo-nos fotos a cinco centimetros d'o bicho sin guaire discrección, sino más que más por o rudio que yeran fendo en unas obras dentro d'o propio santuario! Mala uebra que'n feban... Cal adhibir tamién que a superstición local los identifica con diaples, a chent fuye d'ells, y ixo les ha aduyau a sobrevivir.

Vistos istos bichos, simbolo de Bohol y de Filipinas, tornemos t'o tricycle ta concarar a
zaguera y más important visita d'o diya: os pueyos de chicolate. En o centro exacto d'a isola de Bohol se'n puyan grans pueyos ronchos quasi perfectos -en total 1268-, que a suya explicación no ye clara, encara que se gosa de considerar que son asinas en fer parti d'o leito marino fa milentas d'anyadas. As suyas culors cambean mientras l'anyada: d'o verde preto en puenda de plevias ent'o pardo chicolate en puenda de secano. Y prou que son atro d'os simbolos de Bohol y de Filipinas. A verdat que a suya imachen se veye por totz os costaus en Filipinas -mesmo en os billetz!-, pero encara asinas impresiona en tener-los debant. Ixo sí, muito millor mirar-se-las en a curva d'a carretera d'abaixo d'o mirador, sin garra chent, que en o mirador propiament dito entre chinencos y ninos a ixarramantons.

Dimpués d'isto, marchemos ta Carmen, o lugar más grant d'o centro de Bohol, ta pillar transporte ent'o norte d'a isola, an que feríanos a nueit. Y mientras asperábanos a furgoneta, Ana, Silvia y servidor nos pillemos un litro de biera ta pasar o tiempo. Nos lo faciemos a morro en os posientos d'a gara, mientras bellas mullers y ninas chicotas se nos miraban fito fito como si fuésenos o diaple. Chent -y dos mullers!- zorrupando a morro en un puesto publico! Más diaples que no os tarsers!

11.4.18

Enta Bohol (i): Anda y Candijay


Istas zagueras tres semanas he recibiu a visita de Ana y Silvia, amigas de Zaragoza, y hemos feitos tal qual de cosetas y cursas que difícil será remerar-las todas t'as venients dentradas d'o blog. Con tot y con ixo, fotos y videos a brozuecos -más de 2000- aduyarán a escribir istas dentradas ixublidando-me lo menos posible, pero probablement sin estar tan preciso como en atras. 

O primer que cal decir ye que quan i viene chent que no ye estada mai en Filipinas, como Silvia, uno ascape para cuenta d'as cosas raras y pintorescas que en primeras chocan muito, pero que china chana dixan d'estar tan bizarras en fer-se-ie un en o diya a diya. Remerar istas cosetas aduyan muito en escribir o blog. 

Dito isto, istas mesachas i plegoron o 23 de marzo, y con as pilas encara cargadas, o 24 pillemos un vuelo enta Taglibaran, Bohol. Y d'allí, encara con a luz d'o sol, marchemos en una furgoneta enta Anda, en l'atra coda d'a isola. Bohol ye una isola que tien prou turismo, encara que sin pasar-se, no como ocurre en Palawan u en Boracay. Manimenos, chusto o lugar d'Anda no ye tan turistico, u ixo creyébanos, pos en arrivar-ie, sí que veyemos infraestructura turistica presta y bells foranos -más que más alemans. Con tot y con ixo, a placha yera quasi disierta, y malas trobar un guariche de buena relación calidat-pre y chestionau por un alemán una mica rebordenco, nos fiquemos en l'augua ya de nueitz. Dimpués ceneta, biera y a dormir, que a l'atro diya nos pertocaría buena chornada de cursas.

Y asinas, dimpués de desayunar-nos, marchemos a piet enta una badina no guaire
conoixida pero a menos d'un kilometro d'anque hébanos dormiu: Cabagnow. Más que no una badina, ye un forau u fundracalo en tierra que, en un blinco de bells 3 u 4 metros, te dixa en una guerga d'augua salada, con unas culors esparpallants y con una espelunga debaixo que ye más grant que no lo que o forau de difueras dixa entrefilar. Dentrar-ie ye fácil -si no te fa cerina blincar- y salir-ne tamién, pos i heban ficau una escalereta. Abaixo, bell peix delata que ixe forau baixo tierra tien conexión con a mar. L'ambient no se podeba amillorar: nomás filipinos locals se i ficaban y totz ells muito agradables con os onicos turistas que i yéranos. Antimás, tot y que a guerga no ye guaire grant, a cantidat de chen yera a chusta ta trobar-se astí de bitibomba, encara que en marchar ya bi'n veniba muita más.

Dimpués d'isten primer puesto, marchemos en un tricycle ta Candijay, anque, dimpués de
negociar o pre ta que no nos esculasen, pillemos bellas motos -divertidas ta Ana y con cerina ta Silvia, con goyo t'os filipinos que las levoron pero con fastio ta qui le pertocó d'estar con yo- que nos levoron t'as atras d'os atraccions d'o diya: as cascadas de Can-umantad y as terrazas de roz de Cadapdapan. Si en primeras hébanos teniu placha, istas motos nos levoron por uno d'os puestos más verdes de l'interior de Bohol y no guaire visitaus, en carreteras y camins repolius, dica plegar en as cascadas de Can-umantad, que dicen son as más alteras de Bohol. Tan esparpallants como fredas, astí nos faciemos bella foto y nos fiquemos en unas banyeretas feitas por foraus en a roca por d'o correba l'augua -hidromasache natural y de gufanya!- ta dimpués puyar por bells escalerons ta parti alta, anque se trobaba o prencipio d'as terrazas de roz de Cadapdapan. Istas terrazas son privadas, por o que cal bosar una miquinina ta dentrar-ie, pero prou que ye de dar. Esferents a las de Banaue, en estar o país menos montanyoso, no dixan de fer ondas verdes repolidas: ta un servidor, istas terrazas son esferents a las antis ditas pero no menos polidas, encara que sigan menos famosas.

Y dimpués d'istas cursas y de que as motos nos dixasen en Candijay, pillemos un bus ta mover-nos dende Candijay enta Loay, movendo-nos dende o este dica o centro de Bohol por o sur, an que a l'atrol diya nos pertocaba de continar con as cursetas naturals. Mientras escribo istas linias, bien que noto que istos primers diyas íbanos con as pilas cargadas, pos bai que no espletaba!

5.4.18

Un diya en Manila (ii: a tardi)


En as clases alterno temas: historia, salsa, Quixote, luengas d'Espanya, reggaeton, Pilars... Os alumnos encantaus, más que más con os videos que amuestran a sociedat espanyola y europea, tan exotica. A mía libertat ta planificar-las ye total, y por agora pareixen encantaus con o que les proposo. En un descanset de dos horas, aprofito y marcho t'a biblioteca a esforigar una mica en o suyo archivo: más de 30.000 libros historicos en castellana, dende o sieglo XVI dica as anyadas 20 d'o sieglo XX, fan que siga l'archivo en luenga castellana más important d'Asia, y muito encara sin investigar -mesmo encara bi'n son catalogando! Lo tienen bien conservau y china chana lo treballan, siempre con rigor. Una alfaya!

En rematar as clases a ixo d'as cuatro, me paso por a ferieta universitaria d'ista semana, que ye d'asociacionismo chovenil. Mahas cosas que'n fan, más que más bailes y mosicas urbanas con bells karaokes horteras, que tot ixo les (nos) encanta. Y, de bote y voleyo, un gran stand con banderas LGTBI... Sí, en a universidat más catolica d'o país más catolico, movimientos LGTBI prochectando mesmo una bandera bien gran de l'arco San Chuan en a frontera d'o edificio principal. Y en a propia universidat, buena cosa de profesors y alumnos transexuals y homosexuals, gays y lesbianas, i son, dende a mía experiencia, en un clima d'inclusión total. Ixo sí, aborto ye asasinato, te lo diz clarament as pantallas que son ixamenadas por tot o campus.

Salgo d'o treballo ascuitando os continos 'good afternoon sir' d'alumnos y companyers de treballo. Y me despido tamién d'os zaguers paixaretz -palomas y gurrions- que veyeré por a resta d'o día, pos en Manila as polucions atmosferica y por ruidera fan que quasi siga imposible de veyer paixaros, a la vegada que tamién han feito dispareixer os mosquitos, o paludismo y o quasi de tot o dengue. A cambio, en a carrera cucarachas, mixins y cans a ripas, y de cabo quan, bella rata.

Como hue soi con especial enerchía, torno ta casa andando. Paso por chabolas, mercaus y guariches callejeros, malls de ricos, rascacielos-condos... Tot un mundo de contrastes. U millor dito, muitos mundos en tan poco espacio... Unos en os que se charra un perfecto anglés y un mal tagalo, atros en o que quasi no se charra anglés y o tagalo ye perfecto, y por metat, atros mundos en o que se charra un anglés y un tagalo pasables. Pocas ceras, pertoca andar por a calzada, an que he d'enguiliar autos, botiguetas, pobres dormindo, cans chitaus y ninos, parando cuenta de no pisar-los. Tamién he de blincar tollos y bardos -que muitas vegadas puden sospeitosament-, y por muito que faigas una poder por evitar-lo, bella vegada bien que pisas beluno d'ixos, chipiando-te o peduco y os pantalons con buena cosa de bacterias. Os pobres se sorprenden de que un occidental marche por os suyos puestos, me saludan, me reciben con sonrisas y de cabo quan me convidan a estar-me-ie con ells u a marchar t'as casas suyas. En cheneral, muitos pocos turistas, pero en pasar a o canto de l'ambaixada norteamericana me trobo con beluno más, bella vegada chunto a bella filipineta.

A la fin, dimpués d'una hora andando y quasi a las seis d'a tardi, plego en o mío rascacielos-condo. Más entreteniu andar que no o jeepney u o UVS. Pero menos sano. O mío garganchón m'escuece de tanto fumo qu'he trusquiu, y os míos odius m'han de petar de tanta ruidera. Entiendo agora por qué a ista chent le fa goyo pillar un auto mesmo ta mercar tabaco -ah no, que agora ye viedau de fumar en quasi totz os puestos! Encara asinas, marcho t'o vico pobre de carreras chicotas que tiengo a'l canto d'o mío rascacielos -y que les dicen, esquinitas y cantonadas- y pa cenar me pillo un roz con adobo con a biera nacional, San Miguel, fendo-me-lo astí con ells. Cal decir que, encara que tienen buena biera, por un regular no son guaire daus a zorrupar, pos no ye bien visto y no dixa d'estar una sociedat que se mueve prou por 'o qué dirán'.

Dimpués marcho ta casa, paso una horeta u horeta y meya entre a piscina, o chimnasio y a sala de chuegos en o piso 55 d'o mío rascacielos mientras dixo descargando un capítol de Narcos. En tornar t'a cambra a ixo d'as nueu, me meto a endizcar y vacilar a qui siga por o whatsapp, y dimpués a escribir istas líneas en o portátil. Salamat pooo!