19.8.23

Enta Bantayan (2024, ii): continando a exploración

Tanto vivir en Bantayan y a qué fin nomás una entrada dica agora? Pos porque soi iu fendo cosetas pero china chana, dimpués d’o treballo y sin garra prisa, pos a la fin soi vivindo de contino aquí, dengún no m’encorre, y tampoco no ye cosa de veyer y fer tot en pocos días y dimpués estar aburriu.

Una primera vegada con os amigos, logué una moteta, a marqueta 23, y faciemos una cursa mientras meyo diya. Marchemos t’una antiga cantera, que as uebras han feito formascuriosetas que dan ta foto, en bell meyo d’a isola, y d’astí puyemos ta Colina, un puestet con bar y chardinet alto d’un d’os pueyos d’a isla, an que nos faciemos un buen café baixo a conversación de l’ama, una sinyora vielleta que nos deciba que os foranos sabébanos apreciar ixe puesto, pero no pas os locals. Unatro diya, con a marqueta 24, torné a pasar por astí, pero i puyé unatro tozal con una cruz chigant alto -tipico filipino. Dende os dos puestos se veyeba bien toda a isola, con a suya chungla por metat dica plegar en o mar, si bien en a cruz caleba fer a zaguera parti d’a puyada a piet, feba una ixufrina que mataba, y ta forro de bota, una abella me fizó en a orella y me la dixó como una alberchena mientras tot o diya.

D’os pueyos, o diya con os amigos marchemos t’a placha de salida ent’a Isla Virchen, encara que nusatros nos ne quedemos en a rimada y no pillemos o barco, y astí me mullé una miqueta, a primera vegada dende que m’operoron. A primera de muitas, pos dende alavez quasi toz os días m’he ficau en l’augua. Y d’astí marchemos t’o manglar de Omagieca, que ya heba visitau a primera curseta que me facié a semana d’antis, encara que iste nuevo dia nos faciemos una biera y dimpués loguemos bells kayaks. En ixas, que un d’os amigos me dio una caladeta de l’olio de marihuana que portaba alto, y me dixó tan abatanau que me costó de tornar ta casa, y malas que i plegué, me i chité -serían ixo d’as dos u tres d’a tardi- y no aconsiguié dispiertar-me dica l’atrol día. Nunca más!

Cal decir tamién que o diya d’antis d’ista cursa, unatro d’os amigos, amo d’una interpresa de quads y kytesurf, nos convidó a fer una gambada con ixos bichos, y me lo pasé bien. Estió a primera vegada que i monté y me se fació una mica embolicau, porque a dirección no ye de fácil levar, más quan iba muito lento. A la fin d’a chornada, con una mica más de velocidat pero encara con prou respeto, ya l’iba pillando o truco, y a verdat que arrecorrer os camins de mallacán y bardo de l’interior d’a isola en quad y entre palmeras y bella vaca, fa muita vez! Atro diya, ixe que puyé o tozal d’a cruz antis dita, arrecorrié toda a isola por o suyo interior, pero en cheneral he de reconoixer que no ye tant polida como a parti costera, u como l’interior d’atras islas filipinas como Corón, Camiguín, Siquijor u Siargao.

Y remataré con o millor que ta yo tien a parti no costera d’a isla, que son as suyas espelungas con badinas. Bi’n ha tres. Una a man d’o centro de Santa Fé, dita Ogtong, polideta pero masiau apanyada t’o turismo y t’a que cal pagar 3,5 euros d’entrada. Tot y que ye tot masiau apanyau y postizo, fa honra, más que más en días de calorina, pos fuyir d’o sol bullient en a piscina baixo a uembra d’a espelunga no tien pre. Antimás, o puesto ufre un chardinet y una placheta privada que no son mal. Unatra, a bells 10 kilometros de Santa Fé, tamién por carretera costera y que tien o mesmo pre de dentrada, ye a d’o Santo Niño, en o compleixo dito Bantayan Nature Park. Tampoco no ye mal, y astí o compleixo tien más cosas a fer, como una piscineta más apanyada, un puesto d’ixos an que os peixes te se minchan os pelellos d’os piez, y una prevatina de zoolochico, encara que tot o puesto en cheneral yera en mal estau, y os pres d’o restaurant yeran carizos.

Y a o canto d’ista zaguera se troba a espelunga de Lalio, sin dubda a millor d’as tres y probablement o millor puesto d’a isola. Ubierta en 2022, preserva a suya naturaleza salvache, no han atrapaciau postizadas en os arredols, y ye a menos visitada, por o que la tenié toda todeta ta yo: una badina en una espelunga ta gozar-me-la toda yo. Y estando iu en bicicleta, con ixa cansera placentera de pedaliar baixo a ixufrina filipina en día nublo, millor imposible!

29.7.23

Enta Cebú City: una d’as eternas deudas



Zaguer cabo de semana de chuliol y m’atrapacié un viachet de dos días ta Cebú, a capital visaya, segunda ciudat d’as Filipinas, y por a que nomás yera estau de paso mientras bellas horas dos vegadas camín t’o suyo aeropuerto, pero que nunca no heba visitau como tal. Una deuda pendient que caleba saldar, encara que os motivos principals d’a escapadeta fuoron a renovación d’o visau y una entrevista prou important que teneba virtualment en Alemania y t’a que me quereba asegurar una buena conexión.

Asinas, o dominche, dimpués d’un viache de barco y bus que duraría bellas seis horas, m’i planté en a urbe, que yo en verdat me la entrefilaba más grant. Ya o propio domingo facié bella gambadeta por Lapu Lapu, una d’as ciudatz que fa parti d’o conglomerau urbano dito Metro Cebú, y que ye situada en a isla de Mactán, an que Magallanes estió asasinau por una tribu enfilada por un líder dito precisament Lapu Lapu. De nueiz, marché enta una d’as zonas ricas d’a urbe, en concreto t’un restaurant mexicano dito Maya, que agora mesmo ye o centro d’a comunidat latina en Cebú, y an que fan bailes latinos socials os dominches, asinas que me fació vez ta minchar bells tacos sobrebuenos pero caros, y más que más, ta bailar bella bachata; pero unatra vegada más, como en Manila y en parti tamién como en Hanói, me trobé un ambient masiau selecto u pixauto, no pas chalanguero, y entre ixo y que bi heba gran premio de Formula 1, pos no i enduré guaire.

O luns, malas dispertar, marché t’o centro comercial an que se troba a oficina d’inmigración ta renovar a mía visa. I plegué con muito tiempo, asinas que me fació honra ta desayunar-me china chana en o Jollibee dos entropans de crepes, uego y bacon, una delicia con a que me desayuné mientras tres anyos, dica que a pandemia trancó o Jollibee que teneba en frent de casa de Manila -ta qui no lo sepa, Jollibee ye a cadena de comida rapeda por excelencia en Filipinas, mica sana, y servidor puet decir, no sé si con argüello u con vergüenya, que me desayuné astí quasi toz os diyas mientras tres anyos, y encara contino vivo. Quasi con glarimetas de nostalchia d’a millor puenda d’a mía vida, rematé a refatía y entré en a oficina d’inmigración, que en tasament diez minutos o suyo personal, asabelo d’agradable y eficient, m’apanyó a renovación -en Vietnam me fotié anyos con ixas deleras, me marioron y m’esculoron, tot y que iba con pedigree d’o gubierno d’Espanya.

Feita a renovación d’o visau y con o estomaco empliu de Jollibee, marché t’a principal fita turista d’a ciudat: o Fuerte de San Pedro, d’a puenda colonial espanyola. Tipico fuerte d’esfensa d’os enristes moros, chinencos y angleses por mar, yera pincho y heban apanyau una polida replaceta en o suyo exterior. Con tot y con ixo, me lo entrefilaba muito más grant, y en verdat teneba o tamanyo d’o Fuerte de San Antonio Abad de Manila. O propio Fuerte del Pilar de Zamboanga ye muito más grant y treballau. En os arredols, visité a Cruz de Magallanes, que o susodito deixó astí antis de trobar a muerte en a que a la fin sería a primera expedición arredol d’o mundo, y arrecorrié a carrera Padre Burgos, visitando a catedral, o monumento a o Rajah Humabon, l’obelisco en honor a Colón y finalment o monumento a o patrimonio de Cebú, una grant estatua d’un barco que en babord y estribord teneba estatuas d’as personas más imporants d’a historia d’a ciudat, dende conqueridors espanyols dica mosens, pasando por liders indichenas.

Con as principals fitas d’a ciudat vistas, saldé a mía deuda pendient, pero prou que no m’heba de quedar astí, que heba de tastar a sociedat d’a ciudat, as suyas clases, dende os barangays humildes dica as zonas ricas. Como me moveba en mototaxi por toz os costaus, podié veyer arrienda de barangays, y en verdat, me pareixoron menos pobres que no en Manila, fueras de n’a zona d’o puerto, an que sí que se veyeba pobreza extrema. En a zona rica, diría que quasi heban copiau os planos de Ayala en Makati (Manila) y BGC (Manila), pos mesmo as curvas, as carreras y os malls pareixeban os mesmos. Astí, mirando de quitar diners en o HSBC, onico banco que no me cobra comisions, paré cuenta que no teneba a tarcheta en a cartera. Mierda, ixo sí que yera un problema. Pensán pensán, racordé que o en o bar latino, pedindo un mohito, heba deixau a tarcheta y no me la heban tornada. En l’aplicación d’a Revolut veyé que no heban feito garra cobro extra, asinas que les ninvié un mensache y les avisé de que pasaría a escar-la dimpués d’a mía entrevista. En a zona rica, dondié una mica, observando patrons socials parellanos a os de Manila, pero no pas tant extremos, y d’astí marché ta l’hotel -perén en mototaxi-, ta chentar, descansar-me, fer-me una ducha y parar-me as zagueras custions d’a entrevista baixo a sapia d’un café ta espoliar-me.

Facié a entrevista con a Universidat de Heidelberg, que sin estar perfecta ni muito menos, estoi que no me salió de tot mal. U a lo menos, encara que yera muito nyervudo y a vegadas dandaloso, no me deixó con a impresión de que me deixase guaires cosas en o tintero u de que podría haber-lo feito muito millor. Mientras escribo istas linias, soi asperando o dictament, encara nyervudo. Y feita a entrevista, marché a recuperar a mía tarcheta de credito y dimpués t’un mercau de comida local, y encara que pareixen pocas cosas, cada desplazamiento me levó quasi una hora, pos o trafico d’un luns en Cebú ye quasi como o de Manila, infernal, encara que indo en mototaxi, aproveité os propios desplazamientos ta fer-me ideyas d’a ciudat. Una vegada cenau, marché ta l’hotel y cayé baldau dimpués d’un diya tant moviu y con tantas emocions.

Dimpués de tres anyos en Filipinas, y habendo visitau muitismos puestos d’o país, teneba deudas pendients con Cebú y con Davao. Agora, puedo decir que a deuda de grant ciudat que me queda ye Davao. De Cebú, puedo decir que iba con ganas, asperando trobar-me una Manila, un puesto que estimulase toz os míos sentius como fació a grant capital mientras tres anyos, y no plegué a trobar-lo de tot. O esquema de ciudaz dentro d’una ciudat no se da, u no ye tant claro, en Cebú; y encara que bi ha muitos barangays humildes, por fortuna as condicions de vida pareixeban tener un minimo que en Manila no existe. A riqueza, si bien masiada en contraste con a pobreza, no plegaba a las cuotas de desigualdat de Manila. A diversidat de cosas ta fer en Cebú pareixe más achiquida, y tot ixo pareixe fielment refleixau en o Fuerte de San Pedro, principal fita colonial d’a ciudat, pero que no ye ni una decena parti de Intramuros. Tamién he de decir que, en cheneral, noto cambios en o país, no sé si por a mía experiencia previa que fa que agora no me sorprendan tanto as cosas, u porque realment bi ha cambios: noto menos pobreza extrema, a mensachería local más ixamenada ye o WhatsApp -antis yera Viber y WhatsApp quasi no lo emplegaban-, pareixen fotiar-se menos, as mesachas ya no se fican con ropa en l’augua sino con bikini, os chovens pareixen haber perdiu a vergüenya a besar-se en publico, s’emplega más a tarcheta de credito y os pres son una mica más caros. En Metro Cebú, con arredol de 3,5 millons d’habitans, m’asperaba trobar una chicota Manila, y a la fin estió un “sí pero no”.

16.7.23

Enta Bantayan (2023, i): segundas partis


Curiosa a forma de titolar a entrada, y ye que fa anyos ya estié en iste destino, Bantayan, isola paradisiaca filipina en a que he decidiu recuperar-me d’a experiencia de Vietnam, que calificaría de traumatica si no por haber conoixiu a Phuong, a millor muller con a que soi estau -y aspero que siga a zaguera. A primera vegada que estié en Bantayán, marché con amigos, con o bueno y o malo que ixo suposa: bueno, a compañía; malo, o no poder ir de tot a la mía bola, cosa que m’encanta.

Pero a que fin Bantayán, estando Filipinas un país con más de 7000 isolas? Pos porque remeraba una chicota comunidat occidental en a localidat de Santa Fe, con bells barez que fan que no te aburras, de vegada que a resta d’a isola yera toda pura filipina, u lo menos, muito más que no atros puestos como Siargao, Boracay u El Nido.

A mala estrela fació que me pillasen bellas historietas en o mío cuerpo que caleba quitar-ne, y m’operoron en Hanoi, en un hospital medicament muito profesional, pero an que, como ye costumbre en Vietnam, miroron d’escular-me. Ixas mesmas movidetas, hereditarias, ya me facioron pasar por quirofano en 2014, y as dos vegadas tot ye iu perfecto, de no estar porque o costurón en a forcacha fa que quasi no pueda caminar, nian ir en moto, nian ficar-me en l’augua… Y, ta forro de bota, con o visau caducando-me, habié de hopar de Hanói en ixas condicions, as mesmas que han feito que tarde dos semanas en disfrutar de raso de Bantayán. Asinas, i arrivé a la fin de chunio en Santa Fe, an que una conoixida que heba feito en a mía primera visita, Dulce, m’apanyó un aloix humilde y perfecto t’os míos menesters. 

Pero pasadas ixas dos semanas de recuperación en a isla, logué una moteta, a marqueta 22, y decidié alparcar as matematicas por un diya ta arrecorrer a isla. Ya que i viviré bellas semanas u meses, me lo pillé con calma y ista primera vegada decidié marchar por as carreteretas y camins que son en a marguin d’a costa, dica fer o rolde. Visité dos manglars, Omagieca y La Kodia, con camins de bambú bien atrapaciaus, y que a suya entrada, con un pre de menos de un euro, feba honra. Tamién aturé en muitas d’as plachas que i veyé: Sulangan, Sambag, Guiwanon -ista, a rebutir d’estrelas de mar naranchas y grans-, Maalat, Temptation, Balibid y Anika, a zaguera ya en Santa Fe. Pero dentre que no feba calor, que a nafra encara yera recient y que todas ixas plachas, sin estar mal, no yeran a o libel d’as de casa mía en Santa Fe, con auguas turquesas, cristalinas y templadas, pos no me fiqué en l’augua.

Y prou que tampoco no pasé a oportunidat de visitar as runias d’o fuerte espanyol de Kota en Madrilejos, que t’o mío goyo, yeran restauradas, no pas como a primera vegada que las visité, descudiadas, igual que a ilesia de Bantayán, una d’as más antigas de Filipinas, tamién restaurada recientement. Y mientras o camín, trobé una torre espanyola que no apareixeba en as guidas, Kaongkod, que por desgracia, yera descudiada, con sinyals de vandalismo, basuera de lifaras y zorreras, y mesmo piedras desencaixadas feba poco. Tamién pasé por as dos espelungas con badina interior que ufre a isola, Ogtong -a o canto d’as runias d’un hotel alto d’un chicot clamor en litoral que tienen un encanto y son tamién reclamo de fotos posturetas-, y Lalio. Manimenos, o poliu de l’actividat y o pre d’entrada ta istos puestos, dentre 3 y 4 euros, m’animoron a deixar-los t'atro momento y dedicar-le muito más tiempo unatro día, d’os muitos que i seré. De feito, quan se i tercie, estoi que bi iré en bicicleta, porque no son guaire luent de casa mía.

Pero sin dubda, o millor d’a isola son os suyos habitants, tranquilos y carinyosos, con ninos chugardizos siempre sonredindo y mullers que no deixan de vacilar-te de buen implaz, fendo o día a día sin a contina presión de que t’esculen, como en Vietnam -de cabo quan has de parar cuenta, sí, pero no fa moixera. Y si a ixo le sumas que en Santa Fe tiens de tot, tamién buens restaurants, y sobre tot, os amigos filipinos que ya conoixeba d’antismás y bells espanyols que mesmo fan borinas bachateras os viernes, y que o primer dia que i plegué, con o costurón resentiu, me levoron mesmo a las fiestas d’a localidat de Bantayán, y poco dimpués me convidoron a un cabo d’anyo. Tot pinta que iste ye o puesto an que me recuperaré fisica y psicolochicament d’a mía estacha en Hanói, asperando a que Phuong y vienga en bells pocos meses malas que atrapacie as custions laborals.  

19.6.23

Enta Tam Đảo: Tagaytay u Pandicosa versión vietnamita


En dos cabos de semana marcho ta Filipinas, a tierra d'os míos amors, pero que conste que en bells pocos meses m'acompanyará Phương, l'amor d'a mía vida -lo menos por agora-, y con ixas envistas y apatrusquiando os horarios de treballo, iste zaguer cabo de semana faciemos una escapadeta ta Tam Đảo, un lugar a tasament 70 kilometros d'o centro de Hanói enfaixonau en metat d'una sierra con mesmo nombre, a bells 1000 metros d'altaria.

Malas plegar, me pensé que sería a tipica copia quasi cartón-piedra de puestos europeos fetiches t'os asiaticos, tipo Venice Mall en Manila u Venice Casino en Macau. Pero mirando-me una mica a historia d'o puesto ta escribir ista dentrada, cata que no, que inicialment estió desenrollau por os gabachos en 1907 como puesto de descanso y fuita d'a fuixina veranenca de Hanói. Y encara que hue cuasi toz os edificios son recreyacions fetichistas, encara se'n conserva a ilesia y casas orichinalment colonials.

D'atra man, Tam Đảo tien un microclima de montanya y de contino se veye a formación d'as boiras. Ta arrivar-ie cal fer un puerto repoliu que en poco más de 10 kilometros concara 900 metros de deslivel, un paradiso t'os ciclistas, y una vegada alto, se plega en un lugar turistico, y tot ixo fa que lo identificase con o balneario de Pandicosa antismás, u mesmo con Baguio en Filipinas, encara que ista zaguera ye una ciudat grant mientras que tot o distrito de Tam Đảo tasament presenta 65.000 habitants -sin contar os propios turistas.Tamién cal decir que de nueiz tot teneba más lumbretas que no Vigo.

Con tot y con ixo, poca información se'n troba de Tam Đảo en o rete, y ye que o puesto no ye destinau a o turismo internacional u de más alta clase, sino más bien a un turismo local. Y ixo ascape se nota. En tot o cabo de semana, de milentas de personas con as que nos i trescrucemos, nomás veyemos una parella de foranos, y os turistas locals astí vestiban ropas más raixosas, se centraban muito más en os ninos, que d'atra man yeran muito más simpaticos que no en Hanói, canturriaban karaokes a tot estrús a cualsiquier hora y sonrediban muito más que no en Hanói. Y Phương me confirmó, tal y como sospeitaba, que ixa chent veniba d'arias rurals vietnamitas, no pas de Hanói, y yo los veyeba como filipinos, y prou que trobando-me muito más a gusto con ixa mena de chent más chalanguera que no con os fachendosos de Hanói.

D'os dos días que en tenébanos, o primer baixamos d'a val y marchemos t'a val mugatiza de Tay Thien, que tien asabelo de molimentos relichiosos, y tamién rutas y badinas. En primeras me pensaba que uno iría con a moto y esforigaría por astí os tresorez, pero cata que en a dentrada d'a val heban meso una grant portalada, un parking y una dentrada, y bi venió una mesacheta en a suya moteta ufrindo-se-nos de guida, decindo-nos que a val yera de pago y que os lugars que veyébanos en o GoogleMaps, nomás yeran de libre acceso t'os lugarencos... Atra vegada os vietnamitas mirando d'escular mentindo! Pero ista vegada pequé de desconfitau, pos a mesacha, toda humilde ella, teneba razón y yera asabelo de maha. Asinas que le paguemos y nos fació de guida mientras metat d'o diya en a suya moteta, a o más puro estilo cursa filipina, y bai si lo disfruté!

A maha zagala nos levó a bells tres molimentos relichiosos budistas, por ixa val que, tal que tos faigaz una ideya, ye como un Paniello pero en versión humeda. Phương i rezó y yo asistaba curioso, dando-le sin parar cuenta o cul a buda varias vegadas, d'o que me advirtió dimpués Phương, y tamién l'amigo Carlos quan veyó bella foto en o Facebook. A mesacha l'explicó a Phương una mica a historia d'o puesto, y a suya importancia ta tot Vietnam, pos ye una referencia de pelegrinache en o norte de país y mesmo s'i han feito peliculas vietnamitas famosas. Y dimpués d'ixo, marchemos ta bellas badinas con bells guariches humildes, estilo filipino, y chent más chalanguera ficando-se en l'augua. Nusatros tamién nos i fiquemos, chentemos pollo rustiu y disfrutemos d'o puesto y a suya naturaleza. Si me leyez, ya sabez que gorgas naturals dentre chent local ye una d'as cosas que más me fan goyo en a vida!

Aquello pareixeba Filipinas, encara que astí cuasi toz os presents en as badinas yeran mastos, y ta una atra moceta que yera astí con a suya parella, os mastos prencipioron a fer chanadas que a Phương no le facioron goyo, y alavez en hopemos. Y ye que a testosterona y o cunyadismo s'ixulufraban, por desgracia. No ye a primer vegada que charro d'o masclismo y d'o cunyadismo d'a sociedat vietnamita, y en ixe sentiu, Filipinas, sin estar a utopía, ye muito millor. Dito isto, continemos o nuestro camín, aturemos por bells minutos en un entivo con actividaz familiars y que ufriba polidas envistas d'a tardada, y a la fin tornemos ta Tam Đảo y veyemos a puesta de sol dende un lenau a o castiello que tien a ciudat, imitación de castiellos centroeuropeos, y moderno, tant moderno que encara ye en construcción. Nos faciemos astí un coco y un suco, y dimpués marchemos ta l'hotel a zorriar un vin sobrebueno que Phương heba traito, cenar y, a la fin, descansar-nos ta concarar o dominche, muito más tranquilo.

O dominche lo adediquemos a conoixer o propio lugar de Tam Đảo sin que dengún no nos encorrese. Marchemos ta Den Ba Chua Thoung Ngan, molimentos budistas en a parti alta d'o lugar, ya en metat d'a selva d'o parque nacional d'a sierra de Tam Đảo y a os pies d'as antenas de televisión y telefonía. O puesto ufriba as millors envistas d'a val, encara que yera a rebutir de chent. I puyemos os escalerons, nos faciemos as tipicas fotos y dimpués china chana veyemos a resta de puestos intresants d'o lugar: un hotel que por dentro recreyaba carreras centroeuropeas, a replaceta principal d'o lugar que bien podría pasar por a replaceta d'o parque Burnham en Baguio (Filipinas), a ilesia y o suyo bico -a parti orichinal, a feita por os franceses-, y dimpués de chentar y de fer bella paradeta ta beber sucos y café, marchemos t'un lenau en a parti baixa d'o lugar, con bellas casetas-hospederías con piscinetas an que en ixe momento yeran celebrando una borina ta ninos a o más puro estilo filipino -Baby Shark, rudio, sonrisas, alegría, ambient chalanguero.

A la fin i tornemos, quasi encorrius por a plevia, d'a que aconsiguiemos eslampar mientras hora y meya de recorriu en moto, pero que a la fin nos apercazó arrivando en Hanói. D'o que no eslampemos estió d'os vetiellos hormonaus, ista vegada fendo o gilipollas con a moto a tot estrús: y ye que os chovens de 15 a 25 anyos cunyaus y farutes ye una d'as piors cosas de Vietnam, pero por fortuna nos salvemos d'accidents y disfrutemos o paisache de rozals, carabaos y pueyos tipico d'o norte de Vietnam.

A escapadeta ta Tam Đảo, antiparti de despedida de Vietnam, nos fació honra ta eslampar d'a fuixina de Hanói, ta pasar-lo de bitibomba como parella, y a yo, ta amostrar-le a Phương as cosas que amo de Filipinas, que tamién trobé astí, y que ella trobará cuan i plegue. Y si yes pensando en venir de vacanzas ta Vietnam, te diría que no ye un puesto imprescidible pero sí curioso, y si has de pasar una estacha en Hanói, sin dubda habrás d'eslampar t'astí bell cabo de semana!

3.5.23

Enta Cô Tô: prou de bánh bèo por favor!!!


Cabo de semana de primero de mayo, y aproveitando que a internacional fiesta d'o treballo se l'achunta en Vietnam a fiesta de conmemoración d'os reis Hung (29 d'abril) y o diya d'a reunificación de Vietnam (30 d'abril), Phương y servidor nos ne miremos varias opcions y a la fin decidiemos marchar ta Cô Tô, isla con farchas de paradisiaca, que o nuestro amigo francés Will nos heba recomendau feba tiempos, igual que bell alumno de yo que conoixe bien d'os míos gustos.

Cô Tô se troba pasada a badía de Halong, que ye patrimonio d'a humanidat y una d'as ditas siet marabillas naturals d'o mundo. Un rolde de pueyos chingarriaus en metat d'a mar que fa un paisache mena Avatar, esparpallant, pero que por desgracia ye sobresaturau de turismo y contaminau, razón por a que no recomiendo a suya visita. Cô Tô fa parti d'ixa rechión natural, tamién con pueyos chingarriaus por a oceana, pero dica fa poco no yera turistica, en estar zona militarizada por a proximidat a China. Y ye que os dos países socialistas no han teniu buenas relacions nian historicas nian actuals, con continas barallas por as mugas. Encara que hue a situación ye calma de tot, ye de fácil trobar-se mesaches con os uniformes de guardias mugatizos, y ta dentrar y salir d'a isla s'amenista levar o pasaporte. D'atra man, encara que ya bi ha turismo, por agora no'n ye guaire, y ixo permite vivir una buena experiencia en a isla y a redolada, no pas como en Halong.

Asinas, o sabado de maitins pillemos una furgoneta que nos deixó en o puerto de Cái Rồng, anque se pilla o barco ta Cô Tô y atras isolas d'a redolada. O puerto ye grandioso, pareixeba un aeropuerto recient feito, y bi conté, nomás en venda y chestión d'os trachectos, bells 120 treballadors. Tot ta una meya de un barquet cada cinco minutos... Y cata que chusto quan yéranos en hora de pillar o nuestro barco rapedo taCô Tô cayó una torrumbesca que nos dixó chipiaus a toz, o decegüeto imperó y as 120 personas no feban so que dar-nos instruccions contrarias de do yera o nuestro barco. A la fin i saliemos más d'una hora más tardi, tot gracias a que o propio amo d'a interpresa de barquichuelos nos veyó tot perdius y nos aduyó personalment, porque as atras 120 personas i treballando no sabeban qué yeran fendo. Y ta forro de bota, quan pleguemos en o puerto de Cô Tô, baixando os escalerons de marbre d'o edificio principal, m'estozolé. Yo yera reblincau de tot y odiando Vietnam. Sí, en Filipinas as cosas tamién son un chandrío, pero porque tot ye muito más humilde y d'atra man, a chent siempre mira d'aduyar-te con una sonrisa. Aquí, tantos diners en edificios y marbre, tanta parafernalia, tanto estilo parisino, ta dimpués estar tot una estrafalla, y antimás muitas vegadas fendo as cosas a retrepelo y sin mirar d'aduyar-te.

Bueno, arrivaus por fin en a isla, marchemos t'o nuestro aloix, con o que cal decir que ya teniemos que tricolotiar-nos mientras a semana porque heban feito overbooking y quereban deixar-nos sin cambra.  A la fin lo solucionemos, y cal decir que o puesto mereixeba a pena. Muito humilde, daba ta dormir y t'a ducheta diaria, y teneban un restaurentet local con biroya sucosa. Encara que bi heba muitos mosquitos de nueiz, he de decir que superó as mías espectativas y tenioron buenos detalles. O puesto no yera en a localidat principal d'a isla, sino en un bico local y poliu, d'ixos que a yo me fan goyo, en a placha de Van Chay, que aproveitemos ixe mesmo sabado una vegada que pasó a torrumbesca. O dominche loguemos en o bico una d'as pocas motos disponibles, a Marqueta 20, y arrecorriemos a isoleta, que de punta a punta tasament leva 30 minutos de trachecto. Curiosament, o zaguer diya en l'aloix conoixemos a una mesacha asiatica que, recorrendo a isla con o bikini meso y shorts vaquers, indo a la suya bola, teneba muito más naturalidat que no as atras mesachas d'a isla: efectivament, yera filipina.

Arrecorrer a isla yera como arrecorrer una isola filipina tipo Camiguín, Bantayán, Siargao u Siquijor, u como Phu Quoc en Vietnam, aliviando aire escoscau, fresco y humedo con ulor a vechetación tropical, veyendo carabaos por tot arreu -os más bonicos de Vietnam, con cornamentas repolidas-, y con a onica molestia d'os klaxons d'os carrez electricos locals que levaban a os turistas d'un puesto ta l'atro. Mientras ixe domingo y o lunes arrecorriemos tot l'interior, mesmo perdendo-nos por pistas que Google indicaba pero que no existiban, y veyemos todas as plachas de Cô Tô: Van Chay, Bac Van, Hong Van, a principal de Tinh Yeu, Than Lan, y mesmo os flysch de Bai bien Mong Rong. Tamién marchemos to puerto pesquero de Au Tau, y prou que nos grabemos danzando bachata en belún d'ixos paradisos, y cal mencionar o faro alto d'o pueyo d'o centro d'a isola, que sin estar historico, ufre unas repolidas envistas. Astí, tamién nos faciemos un suco de canya de zucre en o postet d'una mesacheta asabelo de simpatica y chalanguera, que en primeras nos heba indicau desintresadament o camín t'o faro, y que yera d'o sur de Vietnam.

Dimpués de l'accidentau primer diya, tot pareixeba endrezar-se ixe domingo carasolero, dica que a moto prencipió a escanyuflar-se y no daba ta tornar ta casa. Gritemos a l'amo, que se desintresó prou y nomás quereba que le pagásenos o loguero d'a moto, y de paso tamién parti d'a reparación, quasi culpando-nos a nusatros de l'avería! Atra vegada, a esferencia dentre a humildat y o buen fer filipino, y a falta d'honestidat y as ganas d'escular que a ormino se troban por Vietnam... A la fin marchemos t'un taller an que reparoron a moto mientras nos faciemos un café, y en tornar t'o lugar charremos con l'amo -yo, con ganas de tricolotiar-, y l'hombre entró en cordura. Pero o calentón y a tardi perdida -u quasi, porque Phương y servidor, en metat d'ixa caldiada, marchemos t'un cado d'a placha de Tinh Yeu solencos de nueitz-, no nos los saca degún.

A l'atrol diya, o luns, ya tenébanos más opcions de motos y loguemos una nueva en o propio aloix an que nos trobábanos, a Marqueta 21. Ista, semiautomatica y más basica, no nos dio garra problema, y podiemos ir ta Bai bien Mong Rong, que nos hébanos dixau en o tintero o diya d'antis con a moto caita en pana. Disfrutemos muito ixe paisache de flysch con muitas pichinas apegadas a las rocas que bien podría pasar por Zumaia, y a Phương, que no heba visto formacions asinas, l'encantó. As auguas turquesas, con corals, algas y peixes, yeran repolidas, y aproveitemos ta capuzar-nos en l'augua y buciar. Phương ye aprendendo a nadar bien muito rapedo, y ye que ella, igual que os míos estudians, pillan tot ascape -encara que a ormino son galvanoz- y bi bució por muito tiempo. O problema ye que dentre a cansera acumulada, os cambios en l'orache y a temperatura corporal, o ron Chauvet -sobrebueno- que yéranos zorriando, a capuzada, y probablement bella cosa en mal estau que minchó, a pobreta enfermó d'os budiellos y prencipió a gomecar tot mientras ixe diya y parti d'o luns, asinas que habiemos de tornar ta l'hotel y descansar-nos una mica.

Antis d'o lusco, deixé a Phương dormir ta explorar una mica a isoleta a la mía bola, y trobé un autentico paradís en o extremo norte d'a placha de Hong Van: una plana d'arena y rocas an que caminar mientras cientros de metros con l'augua tasament cubrindo os chenullos, puesto perfecto ta trobar estrelas de mar mientras t'acompanyan os peixes blinconers, remeraba as plachas de Anda en Bohol y Tondol en Pangasinan. Trobaba a faltar a Phươn, y en ixas que me ninvía un mensache decindo-me que yera una mica millor y caminando por a placha a man de l'hostal, asinas que le ninvié un whatsapp curto y dreito: pilla o ron cola y mete-me a localización, soi astí en 20 minutos! A ideya? Fer tot a tot estrús ta plegar a veyer a puesta de sol chuntos y solencos en ixe paradís que heba descubierto! A la fin lo aconseguiemos, pero as mías trazas bruscas y dreitas no le facioron mica goyo a Phương, igual que de cabo quan tampoco no le fan goyo a os míos alumnos vietnamitas. Y ye que aquí a chent ye muito protocolaria en as conversacions, cal explicar tot y ir con calma, y l'acción dreita, coordinada espontaniament y rapeda ye vista quasi como agresiva. L'anecdota nos dio ta fer analís, y ye que si estar dreito y de vegada practico (pim-pam-pum!) no s'asimila bien en ista sociedat, lo que yo no asimilo ye que no sepan decir gracias u buen diya. Mesmo muitas vegadas te se miran raro quan felicitas u agradeixes a la chent por fer cosas que te fan goyo u t'aduyan.

Con Phương una mica recuperada, tornemos de nueitz ta l'hostal y marchemos t'o leito luego. Por desgracia os mosquitos no nos deixoron dormir de tot bien, pero o martes bi tornábanos de tardis-nueitz, por o que aproveitemos tot o maitín en as plachas más amagadas, an que yéranos solencos, y dancemos bachata, charremos y tamién zorrupié o sucosizo ron Chauvet, ista vegada sin l'aduya de Phương, que no quereba arriesgar con l'estomaco encara feble. Como curiosidat, en a isla veyemos varias vegadas aus grans en o cielo, y o zaguer diya, en o bico de Than Lan, veyemos a dos mesaches fendo cetrería, bella cosa que nunca no m'hese entrefilau. A Phương, d'atra man, le feba duelo de veyer bichos tant polius semiengarcholaus.

Mientras ixos diyas, en os puestos más concurrius, veyé mesachetas a ripas con vestius polius y con muito estilo posando mientras os suyos novios les feban fotos ta l'Instagram. Istas mullers, as más comuns en o norte de Vietnam, se les gosa de clamar Bánh Bèo, que a suya traducción exacta en aragonés sería chorro a'l viés. Mientras tornábanos en o barco, paré cuenta de que os pobres calzonazos carriaban tot l'equipache mientras ellas, que en metat d'os movimientos d'as olas pareixeban no saber caminar, nomás se preocupaban de lucir pinchas. Si en salioron vinte parellas d'o barco devant d'os nuestros uellos, todas cumpliban o mesmo arquetipo, mientras o mío rostro no disimulaba a sorpresa y Phương s'esmelicaba con a escena -no pas a escena d'as mullers bánh bèo con os suyos baldragas, sino con a escena d'o mío rostro incredulo veyendo ixo. Ya d'antis Phương m'heba dito que o normal en as relacions vietnamitas ye que os hombres mingos den diners a la suya muller ta que dimpués ella los chestione como creiga, a cambio de tener fillos, y fer familia y fogar. Yo adhibié que ixos hombres feban todas as farchas de marchar de putas con os suyos amigos malas que tenesen bell tiempo libre, y que tot ixo me pareixeba muito triste. Mientras nusatros salíbanos d'o barco, prou que cadagún carriando a suya propia cartera, Phương me carranyó una mica y me dició que no criticase tanto, que son culturas. Prou que sí, pero yo ya le dicié alavez y ya d'antis que a yo me fan goyo as mullers activas, con gracia, naturals, que s'enzorren, que dancen y que sigan independiens, que de mullers tipicas vietnamitas, fostias en vinagre! Y Phương encara m'aguanta...