13.12.23

Enta Malapascua: no i vaigas


Un d'ixos puestos turisticos que encara me quedaba por tastar en Filipinas yera Malapascua, y estando a tiro de piedra de Bantayan, pos bell día habría de cayer. O caso ye que en tener una miqueta de fama de borinero, quereba trobar a ocasión adecuada con más chen, y cata que ta metat d'aviento a colleta de Bantayan nos metiemos d'alcuerdo en pasar-ie bell par de dietas, aproveitando que Rubén, un d'os amigos de Guillermo, yera pasando os suyos zaguers diyas en l'archipielago. A yo me venió de bitibomba, pos yera prencipiando a controlar a zaguera asignatura embolicada d'a carrera de Matematicas y chusto en ixos diyas heba recibiu una nota de 10 en un examen parcial d'Alchebra Abstracta, atra d'as asignaturas, a más difícil que me'n queda.

Asinas que astí que me planté o luns de tardis, dimpués de pillar un barco dende Santa Fe (Bantayan) ta Hagnaya, en a isola de Cebú, y atro dende Maya (Cebú) ta Malapascua. Ya o viache feba entrefilar que no me fería guaire goyo ixa redolada, pos ta ir dende Hagnaya dica Maya miroron de cobrar-me en varios puestos 1000 pesos (16 euros). Pero yo, que ya soi can viello filipino, trobé a ruta en bus que, con un transbordo y una moteta d'aproximación, me deixó en o puerto ta Malapascua por tasamén 96 pesos (1,6 euros) -y más rapedo que no o trycicle!

A la fin i plegué a ixo d'as tres d'a tardi, y me trobé con Rubén y Adín, un mesache malaguenyo que Rubén heba conoixiu en o suyo viache, y con ells miremos de trobar un puesto ta mirar-nos o lusco, rematando en una cafetería que cobraba 200 pesos por cabeza de dentrada. Sin tartir paguemos, encara que dandioloron una mica ta dar-nos os cambios y no nos los quereban dar bien. Solucionau o malendentiu, i dentremos y quan miremos de posar-nos, nos dicioron que caleba bosar 200 extras por o posiento, a lo que dimpués sumoron 200 por o batiauguas (si yéranos en o lusco y sin plevia!). A la fin los mandemos a escaparrar y plenimos os diners que china china nos heban iu esculando. D'astí marchemos t'o puerto local an que veyemos o lusco con millors envistas y fendo-nos una biera que hébanos pillau en un guarichet filipino.

De nueitz, miremos de trobar una miqueta de borina, y fueras d'un bar mena chill-out, a resta d'o lugar yera muerto, y d'o turismo que bi heba, más d'a metat yera espanyol, que o suyo estilo por un regular no gosa d'estar o de yo, encara que cada vegada me foi más galvanot. En ixas que cenando venió o instructor de buceyo que Rubén y Adín heban preso ta l'atrol diya, un mesachot guayón y sin guaires amabilidaz que yera más intresau en cudiar a lo suyo husky caro y en quitar diners, diners y más diners. Y Rubén y Adín, una mica ababolez, yeran picando de tot, encara que miré d'aduyar-les y de meter-le barrache a ixe chovenot businessboy chermano-filipino. No, no me yera cuacando mica l'ambién y as trazas de fer turismo en ixa isla. D'atra man, podié veyer l'aloix que s'heban preso, y en verdat, rematar en una caixa de zorz pagando 40 euros a nueit, no ye de recibo. En o mío caso, trobé un guarichot d'a mesma calidat pero a 10 euros a nueit, y an que, tot y que como digo, no yera un palacio, me tractoron con muita amabilidat.

Cansos y con una isola que ufriba poco de nueitz, marchemos a dormir de camín. Ells teneban que fer o buceyo de maitins, y yo quereba pillar una bicicleta y arrecorrer-me a isla, que ye chicoteta. Pero en revellar-me y desayunar-me, miré de trobar un puesto ta logar una bicicleta, sin trobar-lo: nomás m'ufriban motos, y yo no'n quereba. Y ixe ye atro d'os fallos de Malapascua: tenendo capacidaz ta fer más cosas, o turismo nomás s'enfila ent'o buceyo, pos ye un d'os pocos puestos d'o mundo an que se puet buciar con varias menas de tiburons, dentre ells o repoliu tiburón rabosa. D'atra man, yo yera ubierto a fer o curso de buceyo y asinas veyer o tiburón, pero no permitiban fer-lo asinas: primero o curso con cinco inmersions en mar abierto pero sin veyer tiburons, y dimpués pagar más ta veyer o tiburón. Atra vegada, business, business y más business.

A casca-la, decidié arrecorrer-me a isola caminando, lo facié de cabo a rabo en cinco horas aturando dos vegadas por más de 30 minutos, y estió lo millor que facié. Veyé muitas plachas y calas, unas d'arena y atras de gudrón coralino; as que yeran en l'oeste, más escoscadas, mientras que as de l'este, pobladas por pescadors, muito más puercas. As millors de todas yeran en o norte, y o más poliu que veyé en a isola yera una caleta de rocas en o camín de puyada a o faro, cusirada por una familia d'una mai, una nina y un mesache asabelo de mahos que s'heban montau un guariche de venta de bebidas apanyadet y con as millors envistas. Astí facié una d'as aturadas, demandé un suco de mango, y estié charrando con o fillo d'a familia, que en a suya veintena teneba muito buen implaz, y me recomendó que nadase dica una boya roya a bells 70 metros d'a costa, pos astí bi heba un barco chaponés afundiu mientras a segunda guerra mundial. Lo facié y estió una experiencia repolida: buen suco, puesto naturalmén repoliu, garra masificación -de feito yera l'onico fendo snorkle astí ta par d'alavez-, patrimonio, y o millor de tot, buena chen local.

Rematé a gambada pasando tamién por o centro d'a isla, an que viviba la chen local en os tipicos lugarichons rurals filipinos de carreras sin gudrón y gallos de pelía, no sin antis fer cubilar en un guariche maho en Langub Beach, a placha d'o norte, an que me facié unatro suco de mango. Y ye que, una d'as cosas buenas de Malapascua ye que ye asabelo de fácil trobar sucos y merengadas de fruitas, cosa que en Bantayan ye asabelo d'embolicau. D'atra man, Langub ye una placha paradisiaca, de colors repolidas, con nomás dos guariches y bells vendedors locals, escoscadiza y con poca chen.

A la hora de chentar, i venió a resta de chen de Bantayan, con os que pasé a tardi por o lugar principal, mirando-me o lusco y fendo-me sucos mientras ells se feban bieras. Ixo dica o sopar, pos astí, ya prencipié con bell vinet y la cosa fue puyando dica rematar con tequilas. No yéranos que nusatros, pero tampoco no caleba más! Pasemos buena nueit, y a l'atrol diya de maitins, con una mica de despiste en pillar mototaxis  -l'onico servicio de mobilidat d'a isola-, tornemos ta Langub toz chuntos. Ista vegada t'a l'atro guariche que no heba visitau o diya d'antis, y a yo me tratoron asabelo de mal: damendé un coco a un cambrero, y dimpués de 30 minutos, voy a demandar-le por o coco, y me lo trobo enzorrando-se con atros cambrers y pasando d'o coco. En charrar con a duenya, tamién pasó de yo de malas trazas. Sé que nomás heba demandau un coco mientras a resta yera a cubatas, pero ixo no ye sincusa ta tratar asinas de mal a la chen, más encara quan os servicios y os productos, incluindo o coco, teneban pré europeu. A la fin fue a un guariche local y me lo sirvioron ascape, chelau, de muito buen implaz, y -o menos importán- más barato.

A colla rematemos chentando en a mesma placha, pero en o puesto que heba visitau o diya d'antis, y estió un encierto. D'astí, atra vegada una mica tracallaus con as mototaxis, tornemos t'o lugar principal de Malapascua y correndo pillemos os zaguers barcos dende Malapascua ta Maya (Cebú) y de Hagnaya (Cebú) ta Bantayan, a primera parti d'o tracheuto con a companyía d'un mesache portugués a qui os barquers yeran mirando d'escular-le 30 euros.

No recomiendo Malapascua de no estar que tiengas una autentica pasión por o buceyo. Me trobé un modelo turistico canso, que ha deixau de tener a ilusión d'o principián y que se centra nomás en quitar o más gran treslau posible d'o turista, a mayoría d'ells espanyols. O turismo se centra exclusivamén en o buceyo y en o guayonismo, ufrindo paquetes de varias centenas d'euros, que no pareixen mal porque incluyen aloix y comida, pero que en verdat o que ufren son caixas de zorz malcudiadas y platos de roz con bell acompanyamiento radiu. Y si vas sin pretensions de buceyo, cobrar 40 u 50 euros por nueit por ixas caixas mohosas y sin una propia ducha, pos no ye de dar. Yo he visitau, he dormiu y he cagau en puestos insospeitaus y a yo rai, que tiengo buen aguante. Tampoco no me queixo d'os pres, pos no voi t'os puestos ta aproveitar-me de dengún. Pero si un propietario -muitas vegada forano- mira de cobrar-me pres internacionals por servicios deficiens, y antimás ye un fachendoso guayón, pos astí ya no i torno y lo critico.

25.10.23

Enta Hilantagaan y Kitanatarkan: as islas de Santa Fe


Filipinas tien más de 7000 islas, y ya quasi no m’atrevo a decir o numero oficial de 7641, porque de cabo quan fan recuento y as cifras cambian. Bantayán, an que vivo, ye una d’ellas, pero en o suyo arredol prou que se’n troba muitas más, y a man de Santa Fe, en tenemos as isolas de Hilantagan y Kinatarkan.

Hinantagan se troba a 10 minutos radius en barquichuelo dende a costa de Santa Fe y ye un destino popular entre foranos y locals ta pasar bellas horas. Yo i fue por primera vegada con os míos amigos Dulce y David, que ixe día yeran una mica tricolotiaus, tot cal decir-lo.

Con arredol d’un kilometro cuadrau, nos la arrecorriemos de cabo a rabo, cosa que no estió fácil, pos a fuixina tropical con o sol cremando nos deixó baldaus, más que más a Dulce, que yera una mica feble. Pero podemos presumir de conseguir-lo. En verdat, a isla no ufre guaire, nomás una escapadeta de bellas dos horas, pero si destacaba por bella cosa ye por os suyos caladers y rallizos que rematan en plachas d’arena y auguas coralinas, que s’amagan en as espelungas y cubillars que se i fan, y que dan a la isola a forma de muixardón. A población yera muito humilde, y nos ne costó de trobar bieras, pos muitos d’ells, diría que a mayoría, yeran musulmans. Y iste ye atro punto intresant: una mezquita y garra ilesia i trobé, estando firme testimonio d’o esquema colonial an que colonos, criollos y cristianos viven en o centro d’o municipio, en iste caso Santa Fe, y as relichions y tribus sozmesas en os bicos e islas d’arredol.

Atro día, ya d’otubres, marché con Phuong ent’a isla de Kinatarkan, más grant y más luent que no Hilantagaan. I fuemos con un mesache muito maho, dito Josh, experto en fotiar y grabar con drons, amigo de Dulce. O viache ye más luengo, de quasi hora y meya, y tamién más perigloso, pos as olas yeran fuertes mesmo que no feba temporal, y malas plegar-ie, pillemos dos guidas locals que con as suyas motos nos levoron t’a famosa Laaw Lagoon, laguna costera que feba remerar as famosizas de Corón, y que la teniemos tot ta nusatros. Si no porque en bella parti as auguas yeran una mica embarduquiadas por as plevias d’os días d’antis, o puesto yera paradisiaco, enfaixonau en selva tropical folluda y con unas colors esparpallants. Tamién nos dicioron que parásenos cuenta, pos as culebras blincaban d’os arbres ent’o galacho, como comprebemos a la fin d’a nuestra estacha.

Y d’astí le diciemos a os nuestros guidas que querébamos ir a la espelunga d’a pexinxa (Clam cave), lacuniacha de auguas grasas que fa laberintos, y que en un cantón, proteixida por una cleta, tien una pexinxa chigán, encara viva y que encara fa perla. L’amo d’a espelunga, asabelo de chalanguero, nos lo explicó tot muito bien.  Por cosas como ista, que son esparpallants y que descubres quasi por casualidat, amo viachar y esforigar por Filipinas. Si bien a isla mereixe una escapadeta por varias cosas, me quedo sin dubda con iste puestet, quasi desconoixiu.

Tras veyer a espelunga y nadar en ella, marchemos ent’a placha d’aman, an que Phuong y yo nos fiquemos en l’augua mientras Josh nos grababa con o suyo dron, con o paisache d’auguas y arenas coralinas de marco. Y en tornar ta Santa Fe, con olas firmes, rematemos o día -zaguero en a isla ta Josh- minchando os tres comida filipina en una restaurentet alto d’un edificio de tres pisos. Kinatarkan, encara que ye más cara de plegar por a distancia, fa honra de cabo quan!

14.10.23

Manila ye cambiando (ii)


Sí, pareix que Manila ye cambiando, se’n ye desenrrollando, ¿u talment no siga que un lavau de cara? Aproveitemos o dominche ta fer un recorriu por as zonas más humildes d’a ciudat, prencipiando por o bico chinenco de Binondo y rematando en a miseria d’os slams d’os barangays de Happy Land y Aroma, en Tondo.

Binondo, zona que nunca no ye estada pobre de tot, con muita importancia en o periodo d’o sultanato de Brunéi, tamién mientras a puenda espanyola, y estando o bico chinenco más antigo d’o mundo, amostra agora un nuevo puent, mena Tercer Milenio en Zaragoza pero más chicot, renovau paseyo fluvial, y o más important, muita menos chent y muitos menos mendigos. En verdat, no pareixeba haber-se desenvolicau tanto como as atras partis que veyemos o sabado, pero a falta de chent en ixas carreras y callizos an que enantis se feba difícil de caminar, chunto con muitismos puestos trancaus, atestiguaban cambios. Lo arrecorriemos y dimpués d’esnavesar a suya carrera principal, Ongpin, pleguemos en a famosa ilesia de San Lorenzo Ruiz u de Binondo, primer santo filipino que estió asasinau en o Chapón mientras miraba d’evanchelizar. A ilesia estió construita t’os chinencos convertius a o catolicismo, muitos d’ells forzaus mientras as barayas contra os espanyols.

De Binondo, pillemos un trycicle ta marchar ta Quiapo, un d’os centros comercials d’as clases humildes filipinas, bico, u quasi ciudat, presidiu por a ilesia d’o Nazareno Negro, que tamién i visitemos pero an que no entremos porque yera a rebutir mientras a misa dominical. Se podría decir que no heba cambiau, sino porque heban sacau os guariches en metat d’a carrera que tanto estorbaban y animaban (cosa que prencipioron a fer quan me’n fue fa tres anyos), y atra vegada, porque, sin deixar d’estar fornigal, bi heba muita menos chent, y en consequencia, muito menos transito en l’avenida principal, Quezon Boulevard. Y como nos pillaba a man, pillemos un jeepney y faciemos una gambada arredol d’a mía universidat, University of Santo Tomas, d’a que siempre tendré buenas parolas por dar-me os tres millors anyos d’a mía vida. Por desgracia, no podiemos i entrar porque yeran en examens de selectividat, pero nos vagó de veyer-la una mica dende l’aceso por l’hespital, y bi tornemos a l’atrol miercres, visitando a antigos companyers de treballo y secretarias, que con muito amor, se'n feban alcordanza de yo. Ixe miercres a poco estié de soltar a glarimeta.

Pero bueno, tornando a o domingo, dimpués de chentar en un centro comercial con aire acondicionau y asinas reviscolar una mica, nos acerquemos a o fosal norte de Manila, tamién dito La Loma. Astí, faciemos una gambada luenga y veyemos cómo cosa heba cambiau. Pobreza, agora sí, muita chent i vivindo, bella cantineta filipina, muitos funerals, beluno mesmo con batucada… Y yo levé a Phuong a la parti más pobre, an que feba tres anyos heba estau con o mío amigo Alejandro fotiando. Tal y como le dicié a Alejandro en tiempos, y como él mesmo citó en o suyo articlo en CubaNews, a yo me fería goyo d’estar apedecau astí, con ninos chugardiando arredol d’a mía fuesa y adolescents buquindo sobre ella. Aproveité tamién t’amostrar-le a Phoung un video de Xvideos que un amigo me pasó fa pocos meses, an que apareix una parelleta buquindo chusto en ixa parti d’o fosal. Phuong, escandalizada, me dició que ni lo pensase. Feremos la d’aquell.

Y d’astí, Phuong encara quitó enerchías ta visitar as favelas de Happy Land y Aroma, en os verteders de Tondo, con carreras de basuera y auguas puercas, y con ninos, ninos y más ninos; an que ye difícil de trobar chent que tienga toz os dients; an que siempre reciben a la chent forana con alegría, conversacions y biera; an que as moscas fizan pior que no as abellas, y an que no se puet vivir en piors condicions, pos o cuerpo humano no lo aguantaría. Ya conoixeba bien ixos puestos y bi estié charrando con a chent, y Phuong no plegaba a entender cómo me podeba trobar a gusto astí. Prou que dimpués a experiencia, nos dio ta una intresant conversación, sobre as nuestras formas d’entender a vida, y sobre a manía que yo l’heba pillau a Vietnam, entre atras cosas, por tener que estomacar chent mirando d’escular-me y dimpués decindo-me que son pobres mientras portan carteras de Chanel. Pero bueno, tornando t’os míos conquadres temporals, Happy Land y Aroma, igual que o fosal, no heban cambiau cosa en sais anyos.

Mientras a resta d’a semana, y ya treballando os maitins, visitemos diferents arias de Metro Manila, más que más en Quezon City, con a University of the Philippines, Cubao Expo, Trinoma y Maginhawa, as arias alternativas, culturalment modernetas, con comodidaz pero sin estar estiraus, y que son as mías favoritas d’a ciudat. En istas partis, que en o contexto occidental sería de clase meya, y en o contexto filipino de clase meya-alta, cosa no heba cambiau. D’atra man, tamién contimparemos os pres, pos en verdat son puyaus prou dende fa tres anyos, pero diría que nomás t’as clases baixas y meyas, plegando mesmo en contradiccions. Asinas, a cadena de restaurants vietnamitas Pho Hoa, que ye quasi comida rapeda, ha puyau muito os pres, tanto que en o propio BGC, o restaurant vientamita luixoso Zao presenta quasi os mesmos pres. Y d’istos eixemplos, en podría ficar varios.

Sí, Manila ye cambiando, pero más que no rematar con a pobreza, pareix que se’n son dando movimientos poblacionals en función d’as economías y d’os poders d’as comunidaz, como tantas vegadas ha experimentau ista ciudat en a suya historia. Y tot pareixe levar enta una chentrificación ta convertir a capital filipina en una mena de Bangkok d’aquí a 5 u 10 anyos

2.10.23

Manila ye cambiando (i)


Más de tres anyos dende que salié de Manila, en o pior d’a pandemia, y siempre ye estada en as mías remeranzas y os míos suenyos, más agún dimpués d’a traumatica experiencia vietnamita. Y encara que ya levo tres meses en Bantayan, Manila y a resta de Filipinas son dos mundos de raso diferents. Prou que he preso a capital con muitas ganas, u millor dito, la hemos presa, pos Phuong i ye venida un mes dende Hanói ta conoixer Manila y Filipinas. Soi escribindo iste post baldau un lunes dimpués d’arrecorrer Manila de cabo a rabo mientras o cabo de semana, pero aspero que o charrar dende o corazón empatane as carencias d’a cansera.

O sabado que i plegué ya noté cambios: as terminals d’os aeropuertos, renovadas, ya no pareixeban garas d’autobús, como antismás. O trafico en Manila yera muito millor, encara que o taxista me remeró que o sabado yera día de poco trafico, pero mesmo asinas veyé menos mendigos que de costumbre. En tot o momento o trato ye estau profesional, garra retraso ni en o vuelo, ni en prener a valisa, ni en a entrada en l’aloix, y tardé quatre días en ascuitar a famosiza mazada d’antismás: “not available pooo”.

O martes i plegó Phuong, y dende alavez hemos aproveitau as tardis t’arrecorrer as arias ricas d’a ciudat, pos de maitíns y de tardis teletreballamos. As cosas son cambiando, como he dito: trafico una mica millor chestionau, menos mendigos y menos basuera, menos pobreza. Con tot y con ixo, en marchar t’a zona más rica de Manila, BGC, o trafico ha empiorau muito; o famoso Venice Mall, que recreya una canal veneciana, ye de capa caita, con muitos locals lasos y poca chent, mientras que l’Okada, en o suyo día un d’os casinos más grans d’o mundo, heba retirau restaurants luixosos ta ficar-ie Jollibee y atras franquicias de comida rapeda, por no decir que o espectaclo d’a suya fuent s’heba reduciu a nomás quatre minutos por hora, y agora sin de fuego.

Sí, Manila contina estando Manila, pero tot pareixe una mica más compensau y desenrrollau. Mesmo bi ha contenedors de reciclache anque antis no bi’n heba, y en ixas tardis d’a primera semana nomás veyemos una rata. Raro, raro. Con respetut y cerol, asperé a o cabo de semana, dos días libres t’arrecorrer l’atra cara de Manila, a d’a mayoría, chent que tasament plega a fin de mes vivindo en a humildat en bells casos, en miseria en atros. Arias que os turistas no visitan.

Asinas, o sabado prencipiemos a ruta por o mío barangay de Vito Cruz an que viviba (yo viviba en un edificio con todas as comodidaz) y veyé desenrollo en a favela. Heban ficau ceras en toz os callizos, heban apanyau as casas y guariches más humildes, y, o más notorio, heban acotraciau os cables d’a luz, ficando-ie ordenaus contadors an que antis no se trobaba que telas d’araina de cables y más cables que mesmo feba uembra os días ensolaus. Nos trobemos con un velatorio con o muerto en metat d’a carrera, como de costumbre, y charremos con a muller, sobrina d’o difunto. Nos dició que yeran relocando a toda la chent d’ixa favela en un puesto d’o norte, luent d’o centro d’a ciudat, pero que o numero de casas que heban construito yera radiu, por o que o proceso yera lento. Lento pero inevitable. Veyemos muitos menos ninos y quasi garra gallo, mixín ni can, quan antis yeran a nota común.

Sí, continaba estando Manila, pero yera tot muito raro. En a nuestra segunda parada, en Paco, pasemos por o mercau, puesto do antismás puyaban as auguas resuidals por alto d’os clavillars, y practicament s’achuntaban con os peixes, a carne y as fruitas que se i vendeban. Agora, t’a mía sorpresa, heban construito un nuevo mercau, a más gran parti d’os puestos yera astí dentro y no pas en a carrera, y sin estar hichienico de tot, o edificio yera muito más digno; antimás bi heba muita menos chen, encara que a o canto, o estero de Paco continaba estando a mesma zolle.

D’o mercau de Paco, marchemos ta Paco Park, antigo cementerio espanyol, asabelo d’intresant, que m’encanta d’amostrar, y que rarament apareix en as guidas. Y d’astí, pasemos por o Casino Espanyol de Manila, an que s’achuntan beluns d’os zaguers fablants d’espanyol filipino, y bi chentemos una tortilleta, croquetas y salada. O casino y o fosal de Paco no heban cambiau.

Una mica descansaus, continemos o nuestro camín por o concello, que a suya replaceta yera recient restaurada y muito más digna; por o monumento a o Katipunan, y d’astí marchemos ta Intramuros, ta trobar-me atra d’as grans sospresas d’a chornada: o paso sozterranio yera restaurau, pareixeba una entrada nueva de metro y heban recient pintau un mural repoliu que amostraba a historia de Filipinas, dende a influencia d’o sultanato de Brunéi dica la pandemia. Os antigos guariches-botigas, mendigos y ratas heban dispareixiu, encara que una vegada dentro d’Intramuros, pocos cambios se’n percibiban. Diría que nomás renovadas sinyalizacions y explicacions d’os monumentos. Visitemos a Ilesia de San Agustín, an que Phuong sintió que estase en Espanya; a Casa Manila, inspirada en as casas colonials, y o Fuerte de Santiago, an que aproveité ta introducir-le a Rizal y o suyo asasinato.

Y ta rematar o día, atra d’as grans sorpresas. Marchemos t’o parque de Luneta u Rizal, puesto d’execucions mientras o periodo colonial, an que chacen os repuis de José Rizal y tamién an que lo asasinoron os espanyols. Y si antis yera un parque vivo, con muita pobreza pero an que s’achuntaban todas as clases socials arredol d’a suya fuent con espectaclos de colors y mosicas, agora yera tot modorro, a mosica yera muito más baixa, o movimiento de l’augua d’a fuent radiu, y si no por bellas cincuanta personas en total, beluns correndo, atros parelletas de conyos (en tagalog, pixautos) posaus en bancos, quasi tenébanos o parque nomás ta nusatros en un ambient que pareixeba a zona rica de BGC. Heban, literalment, escobau toda a pobreza, y mesmo ta dentrar y salir en o granizo parque heban encletau o recinto, deixando-ie unas pocas puertas ta l’acceso, perén cusiradas.

Sí, pareix que Manila ye cambiando, se’n ye desenrrollando, u talment no siga que un lavau de cara… (continará)

19.8.23

Enta Bantayan (2023, ii): continando a exploración

Tanto vivir en Bantayan y a qué fin nomás una entrada dica agora? Pos porque soi iu fendo cosetas pero china chana, dimpués d’o treballo y sin garra prisa, pos a la fin soi vivindo de contino aquí, dengún no m’encorre, y tampoco no ye cosa de veyer y fer tot en pocos días y dimpués estar aburriu.

Una primera vegada con os amigos, logué una moteta, a marqueta 23, y faciemos una cursa mientras meyo diya. Marchemos t’una antiga cantera, que as uebras han feito formascuriosetas que dan ta foto, en bell meyo d’a isola, y d’astí puyemos ta Colina, un puestet con bar y chardinet alto d’un d’os pueyos d’a isla, an que nos faciemos un buen café baixo a conversación de l’ama, una sinyora vielleta que nos deciba que os foranos sabébanos apreciar ixe puesto, pero no pas os locals. Unatro diya, con a marqueta 24, torné a pasar por astí, pero i puyé unatro tozal con una cruz chigant alto -tipico filipino. Dende os dos puestos se veyeba bien toda a isola, con a suya chungla por metat dica plegar en o mar, si bien en a cruz caleba fer a zaguera parti d’a puyada a piet, feba una ixufrina que mataba, y ta forro de bota, una abella me fizó en a orella y me la dixó como una alberchena mientras tot o diya.

D’os pueyos, o diya con os amigos marchemos t’a placha de salida ent’a Isla Virchen, encara que nusatros nos ne quedemos en a rimada y no pillemos o barco, y astí me mullé una miqueta, a primera vegada dende que m’operoron. A primera de muitas, pos dende alavez quasi toz os días m’he ficau en l’augua. Y d’astí marchemos t’o manglar de Omagieca, que ya heba visitau a primera curseta que me facié a semana d’antis, encara que iste nuevo dia nos faciemos una biera y dimpués loguemos bells kayaks. En ixas, que un d’os amigos me dio una caladeta de l’olio de marihuana que portaba alto, y me dixó tan abatanau que me costó de tornar ta casa, y malas que i plegué, me i chité -serían ixo d’as dos u tres d’a tardi- y no aconsiguié dispiertar-me dica l’atrol día. Nunca más!

Cal decir tamién que o diya d’antis d’ista cursa, unatro d’os amigos, amo d’una interpresa de quads y kytesurf, nos convidó a fer una gambada con ixos bichos, y me lo pasé bien. Estió a primera vegada que i monté y me se fació una mica embolicau, porque a dirección no ye de fácil levar, más quan iba muito lento. A la fin d’a chornada, con una mica más de velocidat pero encara con prou respeto, ya l’iba pillando o truco, y a verdat que arrecorrer os camins de mallacán y bardo de l’interior d’a isola en quad y entre palmeras y bella vaca, fa muita vez! Atro diya, ixe que puyé o tozal d’a cruz antis dita, arrecorrié toda a isola por o suyo interior, pero en cheneral he de reconoixer que no ye tant polida como a parti costera, u como l’interior d’atras islas filipinas como Corón, Camiguín, Siquijor u Siargao.

Y remataré con o millor que ta yo tien a parti no costera d’a isla, que son as suyas espelungas con badinas. Bi’n ha tres. Una a man d’o centro de Santa Fé, dita Ogtong, polideta pero masiau apanyada t’o turismo y t’a que cal pagar 3,5 euros d’entrada. Tot y que ye tot masiau apanyau y postizo, fa honra, más que más en días de calorina, pos fuyir d’o sol bullient en a piscina baixo a uembra d’a espelunga no tien pre. Antimás, o puesto ufre un chardinet y una placheta privada que no son mal. Unatra, a bells 10 kilometros de Santa Fé, tamién por carretera costera y que tien o mesmo pre de dentrada, ye a d’o Santo Niño, en o compleixo dito Bantayan Nature Park. Tampoco no ye mal, y astí o compleixo tien más cosas a fer, como una piscineta más apanyada, un puesto d’ixos an que os peixes te se minchan os pelellos d’os piez, y una prevatina de zoolochico, encara que tot o puesto en cheneral yera en mal estau, y os pres d’o restaurant yeran carizos.

Y a o canto d’ista zaguera se troba a espelunga de Lalio, sin dubda a millor d’as tres y probablement o millor puesto d’a isola. Ubierta en 2022, preserva a suya naturaleza salvache, no han atrapaciau postizadas en os arredols, y ye a menos visitada, por o que la tenié toda todeta ta yo: una badina en una espelunga ta gozar-me-la toda yo. Y estando iu en bicicleta, con ixa cansera placentera de pedaliar baixo a ixufrina filipina en día nublo, millor imposible!

29.7.23

Enta Cebú City: una d’as eternas deudas



Zaguer cabo de semana de chuliol y m’atrapacié un viachet de dos días ta Cebú, a capital visaya, segunda ciudat d’as Filipinas, y por a que nomás yera estau de paso mientras bellas horas dos vegadas camín t’o suyo aeropuerto, pero que nunca no heba visitau como tal. Una deuda pendient que caleba saldar, encara que os motivos principals d’a escapadeta fuoron a renovación d’o visau y una entrevista prou important que teneba virtualment en Alemania y t’a que me quereba asegurar una buena conexión.

Asinas, o dominche, dimpués d’un viache de barco y bus que duraría bellas seis horas, m’i planté en a urbe, que yo en verdat me la entrefilaba más grant. Ya o propio domingo facié bella gambadeta por Lapu Lapu, una d’as ciudatz que fa parti d’o conglomerau urbano dito Metro Cebú, y que ye situada en a isla de Mactán, an que Magallanes estió asasinau por una tribu enfilada por un líder dito precisament Lapu Lapu. De nueiz, marché enta una d’as zonas ricas d’a urbe, en concreto t’un restaurant mexicano dito Maya, que agora mesmo ye o centro d’a comunidat latina en Cebú, y an que fan bailes latinos socials os dominches, asinas que me fació vez ta minchar bells tacos sobrebuenos pero caros, y más que más, ta bailar bella bachata; pero unatra vegada más, como en Manila y en parti tamién como en Hanói, me trobé un ambient masiau selecto u pixauto, no pas chalanguero, y entre ixo y que bi heba gran premio de Formula 1, pos no i enduré guaire.

O luns, malas dispertar, marché t’o centro comercial an que se troba a oficina d’inmigración ta renovar a mía visa. I plegué con muito tiempo, asinas que me fació honra ta desayunar-me china chana en o Jollibee dos entropans de crepes, uego y bacon, una delicia con a que me desayuné mientras tres anyos, dica que a pandemia trancó o Jollibee que teneba en frent de casa de Manila -ta qui no lo sepa, Jollibee ye a cadena de comida rapeda por excelencia en Filipinas, mica sana, y servidor puet decir, no sé si con argüello u con vergüenya, que me desayuné astí quasi toz os diyas mientras tres anyos, y encara contino vivo. Quasi con glarimetas de nostalchia d’a millor puenda d’a mía vida, rematé a refatía y entré en a oficina d’inmigración, que en tasament diez minutos o suyo personal, asabelo d’agradable y eficient, m’apanyó a renovación -en Vietnam me fotié anyos con ixas deleras, me marioron y m’esculoron, tot y que iba con pedigree d’o gubierno d’Espanya.

Feita a renovación d’o visau y con o estomaco empliu de Jollibee, marché t’a principal fita turista d’a ciudat: o Fuerte de San Pedro, d’a puenda colonial espanyola. Tipico fuerte d’esfensa d’os enristes moros, chinencos y angleses por mar, yera pincho y heban apanyau una polida replaceta en o suyo exterior. Con tot y con ixo, me lo entrefilaba muito más grant, y en verdat teneba o tamanyo d’o Fuerte de San Antonio Abad de Manila. O propio Fuerte del Pilar de Zamboanga ye muito más grant y treballau. En os arredols, visité a Cruz de Magallanes, que o susodito deixó astí antis de trobar a muerte en a que a la fin sería a primera expedición arredol d’o mundo, y arrecorrié a carrera Padre Burgos, visitando a catedral, o monumento a o Rajah Humabon, l’obelisco en honor a Colón y finalment o monumento a o patrimonio de Cebú, una grant estatua d’un barco que en babord y estribord teneba estatuas d’as personas más imporants d’a historia d’a ciudat, dende conqueridors espanyols dica mosens, pasando por liders indichenas.

Con as principals fitas d’a ciudat vistas, saldé a mía deuda pendient, pero prou que no m’heba de quedar astí, que heba de tastar a sociedat d’a ciudat, as suyas clases, dende os barangays humildes dica as zonas ricas. Como me moveba en mototaxi por toz os costaus, podié veyer arrienda de barangays, y en verdat, me pareixoron menos pobres que no en Manila, fueras de n’a zona d’o puerto, an que sí que se veyeba pobreza extrema. En a zona rica, diría que quasi heban copiau os planos de Ayala en Makati (Manila) y BGC (Manila), pos mesmo as curvas, as carreras y os malls pareixeban os mesmos. Astí, mirando de quitar diners en o HSBC, onico banco que no me cobra comisions, paré cuenta que no teneba a tarcheta en a cartera. Mierda, ixo sí que yera un problema. Pensán pensán, racordé que o en o bar latino, pedindo un mohito, heba deixau a tarcheta y no me la heban tornada. En l’aplicación d’a Revolut veyé que no heban feito garra cobro extra, asinas que les ninvié un mensache y les avisé de que pasaría a escar-la dimpués d’a mía entrevista. En a zona rica, dondié una mica, observando patrons socials parellanos a os de Manila, pero no pas tant extremos, y d’astí marché ta l’hotel -perén en mototaxi-, ta chentar, descansar-me, fer-me una ducha y parar-me as zagueras custions d’a entrevista baixo a sapia d’un café ta espoliar-me.

Facié a entrevista con a Universidat de Heidelberg, que sin estar perfecta ni muito menos, estoi que no me salió de tot mal. U a lo menos, encara que yera muito nyervudo y a vegadas dandaloso, no me deixó con a impresión de que me deixase guaires cosas en o tintero u de que podría haber-lo feito muito millor. Mientras escribo istas linias, soi asperando o dictament, encara nyervudo. Y feita a entrevista, marché a recuperar a mía tarcheta de credito y dimpués t’un mercau de comida local, y encara que pareixen pocas cosas, cada desplazamiento me levó quasi una hora, pos o trafico d’un luns en Cebú ye quasi como o de Manila, infernal, encara que indo en mototaxi, aproveité os propios desplazamientos ta fer-me ideyas d’a ciudat. Una vegada cenau, marché ta l’hotel y cayé baldau dimpués d’un diya tant moviu y con tantas emocions.

Dimpués de tres anyos en Filipinas, y habendo visitau muitismos puestos d’o país, teneba deudas pendients con Cebú y con Davao. Agora, puedo decir que a deuda de grant ciudat que me queda ye Davao. De Cebú, puedo decir que iba con ganas, asperando trobar-me una Manila, un puesto que estimulase toz os míos sentius como fació a grant capital mientras tres anyos, y no plegué a trobar-lo de tot. O esquema de ciudaz dentro d’una ciudat no se da, u no ye tant claro, en Cebú; y encara que bi ha muitos barangays humildes, por fortuna as condicions de vida pareixeban tener un minimo que en Manila no existe. A riqueza, si bien masiada en contraste con a pobreza, no plegaba a las cuotas de desigualdat de Manila. A diversidat de cosas ta fer en Cebú pareixe más achiquida, y tot ixo pareixe fielment refleixau en o Fuerte de San Pedro, principal fita colonial d’a ciudat, pero que no ye ni una decena parti de Intramuros. Tamién he de decir que, en cheneral, noto cambios en o país, no sé si por a mía experiencia previa que fa que agora no me sorprendan tanto as cosas, u porque realment bi ha cambios: noto menos pobreza extrema, a mensachería local más ixamenada ye o WhatsApp -antis yera Viber y WhatsApp quasi no lo emplegaban-, pareixen fotiar-se menos, as mesachas ya no se fican con ropa en l’augua sino con bikini, os chovens pareixen haber perdiu a vergüenya a besar-se en publico, s’emplega más a tarcheta de credito y os pres son una mica más caros. En Metro Cebú, con arredol de 3,5 millons d’habitans, m’asperaba trobar una chicota Manila, y a la fin estió un “sí pero no”.