15.7.24

Enta Dingalan: novedaz en o paradiso?


Zaguer cabo de semana de chunios, y a vida me ye sonredindo. Dimpués de rematar Matematicas, y d’ordenar y apanyar muitas cosetas que m’heba deixau mientras meses y mesmo anyos, m’aganaba de fer un descanset a la mía bola con un d’ixos plans que tanto goyo m’han feito de siempres: bell puesto de mont, de cursa, con augua y con buena chent. Antimás, Luzieta yera una mica rebordenca ixos días, y encara que dimpués se sincusó, yo amenistaba desconexión. Sin querer me trobé un post en o facebook de Dingalan que feba muitas buenas farchas: clamors verdes con caletas chingarriadas por o literal pacifico que bien fa alcordanza a la costa atlantica d’a mía amada Cantabria. Asinas, o viernes de nueiz malas rematar o treballo apatrusquié as quatre cosetas basicas en a cartera y baixo l’intenso trafico manilenyo d’un viernes plegué en a gara de Cubao, an que prenié un d’os zaguers buses ta Cabanatuan, a cabecera d’a provincia d’Aurora. Rematé en a chicota ciudat a ixo d’a una d’a maitinada, ya sin buses ta Dingalan, por o que dormié en un Sogo, franquicia filipina d’hotels por horas con cambras escoscadas an que van muitas parelletas a forcachar, y a ixo d’as ueito pille o bus ta Dingalan, ista vegada disfrutando d’o paisache rural filipino humedo, arrivando-ie sobre o meyodiya.

A ufierta d’hotels en Dingalan en booking no yera guaire ampla, por o que decidié buscar-ne dreitament en o lugar, y encara que en puenda baixa no bi ha guaires opcions, en trobe sin guaires dificultaz, ixo sí, a un pre una miqueta superior a o normal. A mesacha de l’hotel no s’asperaba una visita de zaguera hora, asinas que mientras apanyaba a cambra, preté a fer a primera d’as fitas que teneba en ment: arrecorrer a carretera de clamors por a costa que remata en Baler y que le dicen “Batanes de l’Este”. Y ye que en l’aspiracionismo filipino bells destinos son en a tuca, por un regular caros y an que marchan sobre tot foranos, como Boracay por plachas u Batanes por paisache humedo y rocoso, mientras que a resta, baratos y más enfilaus t’a población local, gosan d’identificarse con os primers a modo de reclamo publicitario. Asinas, Filipinas ye a rebutir de “boracays” y de “batanes”, y en iste caso, nos trobamos con uno d’ixos “batanes”.  Tras chentar bells espaguetis rapedos en o 7-Eleven, me pertocó día ruixient y solarenco, y a fuixina quasi me mata, pero a la fin lo facié: pase por o miramar de Rivera, un terreno privau en curveta que fa buenas envistas, ature en o mirador principal, con una estatua chigant d’una virchen negra que no m’agano de puyar, y remate en o Pacific Viewdeck, que teneba muita buena fama pero an que en primeras miroron de cobrar-me masiau ta dentrar-ie.

En ixas apareixio una colleta de quatre mesaches y dos mesachas ventanyers filipinos, que i veniban en scooters y chuntos compartiemos a guida, por o que o pre yera muito más placible. Y en verdat, o andador mereixeba la pena, por as envistas, por estar bien cudiau con chardinet y flors, y por o propio camín d’aproximación por meyo d’una chungleta. Me facié as tipicas fotos posturetas y de remeranza, y torné t’o lugar, ista vegada en tricycle, que a cursa ya yera estada prou dureta. En o lugar, dimpues de pasar por a mía cambra de l’hotel y comprobar que tot yera en orden, marché t’a placha d’a badía de Dingalan, y l’arrecorrié por bells dos u tres kilometros, con una primera parti de pescadors y una zaguera parti más escoscada an que me trobé bellas collas de filipinos disfrutando d’o lusco, mesmo con bella atracción como o tipico dragón unflable empentau por un barquichuelo, pero sin masificar. O mío amigo Jorge me preguntaba si ixa zona yera de buenas plachas, y a verdat ye que no: tener en tienen, pero no destaca por plachas, pos as colors son foscas y as propias plachas muito rocosas. Ixo sí, a yo capuzar-me-ie me sentó a gloria divina dimpués de rematar baldau esboldregando-me as garras baixo a carolina tropical. Dimpués d'ixo, cené bellas cocas d’as pastelerías d’a carrera y cayé en o leito como un bibirón.

A l’atrol diya, me’n puyé muito luego, a ixo d’as seis coladas d’o maitín, pos heba quedau con a colla de chovenastros ta fer chuntos a cursa en barco por as mesmas clamors que o diya d’antis heba feito a piet por alto, y astí nos trobemos a las siet, os quatre mesaches con resaca. Pillemos a bangka compartindo gastos y ista nos levó por as rocas y os pueyos verdes baixo o dondiar d’o barquichuelo en as olas, dando-me una paz que no heba sentiu en meses, atra vegada baixo o sol y a fuixina. Antiparti, o paisache costero humedo, si bien no ye raro, tampoco no ye o comun en Filipinas. En o barco, aturemos en una placha que le dicen White Beach, que encara que no yera especialment blanca ni yera d’as millors que se puet trobar en Filipinas, tampoco no feba burro falso y se podeba aproveitar bien. Manimenos, quasi tot o mundo que i plega lo fa ta puyar o pueyo por metat d’una chungleta y que a la fin ufre repolidas envistas. Sería o paradiso, sino por estar a rebutir de chent y quasi no tener uembra. Con tot y con ixo, con o mesmo guida marchemos t’o faro, a lo que se plegaba tras puyar unatro lumo, y do estiemos solencos.  As mesmas envistas, pero disfrutando-las muito más. Tras descansar-nos, fer-nos as tipicas fotos y disfrutar de l’aire neto, baixemos o pueyo y marchemos t’o barquet, que nos levó t’a espelunga de Lamao, con auguas turquesas escoscadas chocando contra as rocas, buen puesto ta ficar-se en l’augua, con muita chent fotiando-se y chugardiando en a boca d’a espelungueta.

Rematemos a cursa en barco luego, antis d’o meyodiya, y yo aproveite ta desayunar-me por segunda vegada un cornsilog (roz con uego frito y una mena de carne mechada dita corn beef) y ta fer una clucadeta de bella meya hora, ta dimpués ir solenco de gorgas y badinas. Amenistaba ixa clucadeta, pos heba prencipiau a deixar o café y no lo yera pasando mica
bien. En primeras, marché t’as gorgas de Tunawan, as más cercanas, encara en Dingalan. O camín estió una odisea, y no por embolicau, sino porque os guidas y conductros de tricycles miroron d’escular-me dos vegadas, bella cosa que fa anyos m’importaba menos, pero que agora, dimpués de muitas experiencias, me sienta pior que una caita d’esquenas. Y antimás, o puesto feba burro falso: dos badinetas con una chicota cascada, masificadas, tanto que no trobé puesto ta deixar as mías pocas pertenencias y mesmo en l’augua yera dificil de mover-se por ixa banyera gran sin tocar a dengún. No duré ni diez minutos, y a piet, preté a trobar a carretera principal baixo a calorina y pillé un tricycle, ista vegada un chovenot muito maho, que me deixó en Gabaldon, o lugar mugatizo con Dingalan y que tamién tien gorgas pero no pas placha. As gorgas de Gabaldon no son de fácil trobar, pos cal pillar una pista empedregada que nomas se puet fer a piet y con bell auto u moto todoterreno. Cal ir t’una facienda local dita Melgar en a faldera d’o mont humedo, muito bien apanyada y que me pareixió un modelo a seguir en tot o país; malas esnavesar-la se troba una pisteta por selva que, dimpués de trescruzar o arriu y fer una curveta, plega en a cascada, muitismo más polida, y an que no teneba a companyia que d’una colla de zagaletas adolescents que a la meya hora hoporon, deixando-me solenco en o paradiso. Si, ixas son as gorgas que me fan goyo, ixas son as mías trazas de disfrutar d’a vida!

D’as badinas de Gabaldon torné, con o lusco, ta Dinlagan, aproveitando un d’os zaguers buses d’o día, y ya en o lugar minchuquié comida de carrera en o mercau y en o puerto dica que se fació de nueiz. Aproveité tamién ta veyer una parella de viellos chugando a os escaques, y lo feban muito bien. M’hese feito goyo mesmo de chugar, pero yera baldau y se yera fendo de nueiz. Charraputié una miqueta con ells, en un d’ixos momentos que han feito que m’enamore d’iste país. He de decir que a ista ideya positiva tamién contribuye o buen orache que me fació, y ixo que me la chugué, pos somos en puenda de plevias y tifons, y chusto ixa redolada gosa d’estar a más afectada, pero no me cayó ni una chisla. D’atra man, si bien beluns miroron d’escular-me, quan pillé o bus de maitinadas tornando ta Manila sin garra chent en a carrera, l’onico tricycle que i pasó, que tamién iba t’a gara ta deixar a la suya filla que marchaba t’a ciudat, se negó a cobrar-me tot y que insistie asabelo. No pocas personas estioron asabelo de chalangueras y amables quan me veyoron forano, pero yeran mas que mas viellos. Os chovens, enantis igual de chalanguers, agora son muito más refitolers, y viven en a pantalla d’o móbil, bella cosa que no pasaba fa cinco anyos, más que más porque muitos no en teneban. Y ye que, como viengo repetindo dende fa bells meses, o país ye cambiando, se ye occidentalizando, con pros y con contras, se nota muito o blinco cheneracional, y ixo me fa pensar muito vitalment. 
 

4.7.24

500 posts

Fa 18 anyadas, o 25 de chunio de 2006, prencipiaba iste blog, como complemento personal a os cursos que yera fendo en Nogará y tamién con a intención de dar a l’aragonés una mica más de presencia en o rete. Quereba escribir sí u sí, todas as semanas, rai o que, más que más gilipolladetas que me trobaba por o rete, y que bien retrataban o mío esmo adolescent ta par d’alavez, esmo que tampoco no ha evolucionau guaire, u sí, quemisió. Y asinas, entre anecdotas, noticietas y pensamientos, desenrollé escritos dica l’anyo 2014, quan una serie d’acontecimientos personals -amors, siempre amors- y a mía primera tesi doctoral, facioron que aturase por tres anyos. Mesmo plegué a pensar en esborrar-lo tot, pero bien se vale que no lo facié.

2017 estió una d’as anyadas más importants d’a mía vida. Rematé a mía tesi doctoral en Filosofía, tenié a oportunidat de venir ta Filipinas, y con ixo, trobé a oportunidat perfecta ta tornar a escribir posts.  Posts de viaches por Filipinas y por Asia, posts en os que, fueras de limitar-me a o retrato, miro tamién de transmitir emocions y reflexions, amors y dolors, y mesmo entre linias, intimidaz. Posts en os que tamién miro d’honrar istos puestos que tant goyoso m’han feito. Y ye que, iste blog ye, por alto de tot, un diario, un diario que foi publico, y por ixo mesmo un diario en o que muitas vegadas miro d’amostrar amagando y d’amagar mostrando.

En 2020, tot cambió. U quasi. Plegó a pasa y remató a mía estacha en Filipinas. Torné ta Espanya por bells meses, pero ascapé busqué cubillar en Brasil, a mía segunda casa. Y digo segunda, porque a primera prou que ye Filipinas. Brasil estió una salida d’o covid t’un esmo encara inquieto, sobre tot mientras asperaba a asentar-me en Vietnam, an que en teoría heba d’haber plegau en 2020 sino por a maldada malotía mundial. A la fin, o viache se retrasó dos anyadas, y en plegar ta Zaragoza, me trobé con  una d’as mías piors situacions d’a mía vida: a d’una mai biolochica y una chirmanastra que decidioron vender y esboldregar todas as pertenencias emocionals de pai. Tot por cauquerré, sin contar con as emocions. Nunca no pensé que a naturaleza humana podese estar tant malvada.

En 2022, ya en Vietnam, miré de recuperar-me, como encara soi fendo, pero me trobé en o pior puesto posible: una sociedat fachendosa y racista que no aceptaba a traza d’estar humilde y aventurera d’un forano occidental, an que a Universidat de Hanoi no me pagó o que m’heba de bosar, y con una exnovia se creyeba con o dreito de dar-me bofetadas y faltar-me. Un puesto an que t’enrestiban si decidibas treballar o que mandaba o contrato y no pas 50 u 60 horas semanals, y an que se feban a mofla si decidibas emplegar un Xiaomi, y no pas un Samsung u un IPhone. Sí, en Filipinas tasté lamín; en Vietnam, vereno.

Con muito mal en o esprito y quasi barrenau d’una dolor que ni sisquiera os viaches y os descubrimientos aconseguiban ya calmar, malas rematar en Vietnam, decidié tornar ta Filipinas, o mío talismán, a mía tierra prometida. En primeras ta Bantayan, que sin estar mala experiencia, tampoco no puedo decir que m’aduyase. Y ye que soi can de ciudat, de movimiento contino, d’oportunidaz, y no pas d’un lugarón, paradisiaco, sí, pero lugarón. Y de febrers, torné ta Manila, a ciudat que m’heba permitiu eslampar de Zaragoza y m’heba feito feliz por tres anyos. Y qué bien me trobo aquí. Pero agora, más calmo, con menos odio en o esmo, encara no sé ye o puesto an trobar o que soi buscando en a vida.

Y ye que o Marco de 2017 no ye o Marco de 2024, y ya no busco viaches y aventuras, sino estabilidat. D’atra man, iste anyo remata a mía puenda de formación reglada con a carrera de Matematicas, y dende agora, quiero centrar-me en o plano laboral, y aspero que en no guaire tiempo, familiar. No sé si Manila y a suya sociedat ye o buen puesto ta tot ixo, u si por contra, ye momento de tornar ta Espanya, una posibilidat que fa dos anyos nian ixulufraba. En bells meses decidiré, pos o tiempo pasa y ya no somos en ixe anyo 2006 en o que prencipié iste blog. Con tot y con ixo, o mío amor enta Manila y Filipinas nunca no cambiará.

Con ista entrada 500, quiero ubrir a puerta a una nueva puenda en o blog. Una puenda muito más personal, an que retratar situacions y pensamientos que espurnan en a mía ment sobre tot dimpués d’as malas experiencias d’os dos zaguers anyos. Escritos muito más reposaus, y no pas aventurers. Escritos que refleixan o Marco d’o 2024, o Marco que quiero estar, u millor dito, o Marco que amenisto estar. En iste diario, ye momento de retratar momentos d’a vida, remeranzas d’a mía mala infancia, momentos con a buena chent que he teniu a suerte de trescruzar-me en tot iste dondiar, momentos dolents, y atros momentos que han quedau firmement clavaus en a mía memoria, como o día en que pensé que una colla de chovenastros m’iba a matar mirando de furtar-me. Momentos que m’han removiu más en os zaguers anyos que quasi en a resta d’a vida.

Y prou que feré tot isto entre linias, que bi ha intimidaz que no s’han d’ixoriar y a dengún no l’intresan. No serán posts como iste, pero tampoco no dixaré d’expresar-me en iste, o mío diario.

8.6.24

29 d’agosto de 2021: o día que pensé que me mataban

Yera dominche de tardis en Salvador (Bahía, Brasil), y m’aganaba de caminar. Asinas que decidié ir dende casa mía, en o bico historico d’o Pelourinho, dica a placha más popular, a de Barra, arrecorrendo o centro neuralchico d’a ciudat. Y por o camín, pos como de costumbre, fer bella foteta a bella coseta intresant. Yo estimaba que a cursa urbana levaría una horeta, u talment menos, y dimpués ya bi tornaría en Uber. Asinas, caminando por l’avenida Sete de Setembro, aturé en o centenario Relogio de São Pedro, y le facié bell par de fotetas. Ixa zona, a rebutir de mercaus de carrera mientras a semana, yera bueda ixe dominche de botigas trancadas, u quasi, pos a replaceta yera poblada por bella trantena de vagabundos.

Continé o mío camín tant tranquilo, y a os pocos metros, tres garotos arguellaus de bellas quince anyadas se meten a caminar en paralelo a yo, un d’ells indo con una bicicleta urbana mena ZaraBici. Unatro, o más chonflet, me diz que no me s’ocurra correr. En primeras no entendeba o que yera pasando, dica que me dicioron que les dese tot o que levaba alto. Y yo pensé: “ande iz zagals??!! Si no tenez ni meya hostia”. Mal pensamiento, pos o más chicot d’ells quitó un cúter d’a suya pocha, y se veyeba con ganas d’emplegar-lo. Preté a correr, cara t’a replaceta, pos bi heba más chent, y ells pretoron a encorrer-me. En ixas, o zagal d’a bici, con una maestría sinigual, me la lanzó y encara que miré de blicar-la, cayé por tierra, a man d’o postichón d’un vendedor ambulant de bella cosa que no remero qué, talment coxinhas u chelaus.

“Bueno, talment me furten, pero soi a salvo porque aquí bi ha muita chent y somos en o centro d’a ciudat” -pensé. Y en verdat, a resta de vagabundos d’a replaceta no tardoron en venir-ie, pero no pas ta socorrer-me, sino t’abatanar-me chunto con os tres zagals. Yo yera ficau en posición fetal a o canto d’o vendedor, chilando “¡ajuda!”, y ells yeran fotendo-me puntacodas y punyetazos en o costau d’o mío cuerpo que quedaba descubierto. O vendedor no paraba de decir-me que les dase tot, ¡y yo ye o que quereba! Pero levaba balons curtos vaquers muito pretos que en ixa posición no me permitiban quitar o móbil y a bolseta de plastico con a tarcheta de credito y quatro duros. En ixas, noto una punzada en a esquena, y ye que un d’ells heba emplegau o cúter. Yo me veyeba hodiu, y en ixas, uno d’ells, estoi que o chonflet, le diz a unatro d’os vagabundos, “pega a pistola aí” (prene a pistola). Ascape ascuito a o vendedor decindo, “para con isso, para con isso”. Y silencio, mientras s’adedicaban a abatar-me. A mesma conversación se repitió dos u tres vegadas, y en ixos momentos en os que nomás miraba de dar-les tot o que podeba, sentiba que en qualsiquier inte podeba ascuitar o petardazo.

En metat d’ixos minutos, talment nomás segundos, que me se facioron igualment eternos, pasó una patrulla de policía. Toz aturoron, y yo, chaquiento y baldau, fue ent’a patrulla fendo garras d’onso. Toz os mendigos se los miraban fito-fito, y yo les imploré a os policías, sangrando y chemecando, que me quitasen d’ixe lugar. Pero a suya respuesta estió, dimpués de mirar-se a escena, que ells yeran policías de trafico, y que ixa no yera a suya faina. Quereban rancar, pero yo fiqué a cabeza y buena cosa d’o mío cuerpo dentro d’a finestra d’o piloto policía, que en primeras me menazó porque no levaba a mascareta obligatoria por o Covid, y dimpués me dició que si no saliba de l’auto tot sería encara pior.

De bote y voleyo, aferrando-me a o que consideraba que yera a onica oportunidat que teneba, atura un taxi a rebutir de estatuetas relichiosas en o salpicadero, y en veyer-me sangrando y plorando, me diz que i puye ascape. No sabeba qui yera ixe hombre, pero nian dandalié, y me quitó d’astí mientras ascuitaba a os mendigos chilando-le a o taxista que no tornase a pasar por astí. Me levó ta casa, an que pillé diners, y poco dimpués ta l’hespital, an que me curoron d'as nafras -a d’o cúter encara se puet entrefilar en a mía esquena. O taxista me dició que heba teniu muitisma suerte.

Dimpués de tot o contorniello, l’onico que aconsiguié dar-les estió o plastiquet con 50 reais (menos de 10 euros) y a tarcheta de credito, una BNext de prepago con tasament 20 euros de recarga, que tardoron menos de meya hora en retirar. Ta bloqueyar-la, y de paso recuperar os 20 euros, a l’atrol diya fue t’a comisaría de policía turistica, an que en primeras m’atendioron muito amablement y lamentoron a mala experiencia. Tamién me demandoron varias vegadas si os mesaches yeran negros u no. Yeran mulatos/mestizos, pero no entendié tanta insistencia en o suyo grau de “negrituz”. D’atra man, mientras yera fendo a denuncia, que encara alzo en o mío cartapacio amariello d’asuntos más intimos, le dicié a o viello y simpatico policía que m’atendeba o que heba pasau con ixa patrulla de trafico que negó l’auxilio. O sinyor chiró o rostro y me dició “amigão, é melhor não ficar isso, é melhor para todos, para nós e para você”.

A os pocos días me’n fue de Salvador, una ciudat repolida, pero a la que no pienso tornar. En ixos tres meses que i estié, tamién ascuité dos tiroteus, uno debaixo de casa mía -y viviba en muito buena zona-, mesmo veyendo o cadábre y as camaras de televisión quan baixaba a fer un descanset d’o teletreballo. Dandalié si quedar-me en Brasil, u mesmo marchar d’o país, y a la fin marché ta São Paulo, an que o crimen se centra más en o carterismo, pero no gosa d’estar violento.

Sería muito inchusto vender una imachen violenta d’o Brasil. I soi viviu dos anyadas, en Río, São Paulo, y Salvador, y ye un d’os onicos tres países en os que me plantiaría fer una vida, chunto con Filipinas y Espanya. Yo, esmo inquieto, me movié por toz os costaus, por muitas zonas peligrosas, en Salvador mesmo en Abaeté y Itapuã, redoladas con muita mala fama pero an que me tratoron de maraviella. Lo mesmo en Río y São Paulo, an que frecuenté no pocas favelas. Tot ixo tamién motivau en parti por a mía experiencia Filipina, an que te puez ficar por tot arreu y os puestos más insospeitaus sin temer gota por a tuya seguridat. Y en as favelas de Brasil nunca no tenié garra problema, tot a’l vies. Una vegada, mesmo con una situación tensa provocada por o mío amigo estalentau Miguel que le dio por fer gilipollada par d’atra en as favelas de Río una nueit. Pero nunca no ixublidaré a sensación de esta chitau por tierra sin saber si son os tuyos zaguers segundos de vida.

14.5.24

Ent'o Mont Hapunang: curseta a man de Manila


Fa tiempos que no escribo en o blog. Y ye que soi muito centrau en rematar a mía carrera de Matematicas, d'a que no me'n queda que dos asignaturas que aspero aprebar en tasament tres semanetas. Y por ixo, pocas cosas en he feitas, antiparti de tornar ta Manila, y de un viachet ta isola de Siquijor d'o que talment escriba una entradeta si me vaga. Pero iste cabo de semana pasau, entre que amenistaba una mica de desconexión y que teneba a companyía de Luzieta, una buena amiga china, pos marchemos a fer una d'as pocas cosas que nunca no'n he feito en os tres anyos que he viviu en a capital Filipina: logar una moto y marchar t'a provincia mugatiza de Rizal, conoixida por tener monts y tamién bella gorga. 

Asinas que vivindo en Makati, logué a marqueta 26 -a 25 la logué ne Siquijor- y con Luzieta -que no me dixa puyar fotos suyas aquí- pos marchemos t'o mont que m'heba mirau bells días d'antis: o Pamitinan. L'hombre d'a moto, un americano, pareixeba eficient en o suyo treballo, encara que le cuacaba de cobrar por cosetas como un casco extra y teneba no pocos pleitos. Me lo trobé en o suyo garache de motos, cerca de casa mía, a las 6 d'o maitín, y a las 6:30 ya yéranos indo ta Montalbán, en a provincia de Rizal, an que se troba a vía ta puyar ixe montet. O trafico yera prou bueno, y aturemos a desayunar-nos en un Jollibee en Rodríguez, lugar de muitos d'os míos alumnos y companyers de treballo en a Universidat de Santo Tomás y que encara no heba visitau. A Luzieta o Jollibee no le fa mica goyo, pero no tenébanos millor opción, t'o mío placer.

En plegar en o barangay de Wawa, o puesto exacto d'o prencipio d'a cursa, paguemos as entradas, tarifas ambientals, y o guida, dito Berni, refitolero y con experiencia en a vida pero buena persona. Chusto antis de pretar a caminar, nos tornemos a desayunar en una carindería o cantineta tipica filipina, pos Luzieta quasi no'n heba minchau cosa en o Jollibee y caleba pillar enerchías. Nos dicioron que o Pamitinan no se podeba fer ixe día, pos l'acceso privau yera trancau, pero tenébanos atras opcions, d'as que a la fin eslichiemos o Hapunang, que en teoría yera o mont más canso d'os tres d'a redolada. O camín prencipiaba por o paisache tipico de barangay filipino, caminando en o lugarcichón entre cans, gallos, y pasando a o costau d'una cancha de baloncesto. Con tot y con ixo, os locals no se nos miraban especialment curiosos, como gosa de pasar en situacions asinas. Y ye que s'apreciaba que en o puesto, ubierto turisticament ta senderismo y escalada dende 2015 seguntes Bernie, os rostros foranos no yeran raros.  

China chana y tras esnavesar un puent colgant, prencipiemos a puyada, no guaire dura pero tampoco no un camín de rosas. Prencipiaba por una selva caduca, con buena uembra, cosa que siempre s'agradeix en Filipinas, encara que ixe sabado l'orache nos sonredió pos feba nublo. Curiosament, bi heba una escuela d'escalada prou gran y bien acotraciada, bella cosa que busqué malas plegar a Filipinas en o 2017 y que no trobé. Atra vegada, os rapedos cambios en iste país se veyen por tot arreu.  


A metat d'a puyada, bi heba un postichón con dos mullers que
vendeban augua de coco y bella chorradina más. Astí aturemos a descansar-nos una mica, ta dimpués concarar a parti d'as dura d'a puyada, no pas por inclinación, sino por pedregoso. Rocas afiladas con as que s'heba de parar cuenta ta no nafrar-se, que muitas vegadas s'esnavesaban blincando: un recorriu crebagarras. En a tuca, y antis d'a tuca, aturemos en dos rafes pedregosos de bells 5 a 10 metros d'altaria, an que puyemos y nos fotiemos con o paisache de fundo. A puyada yera d'escalada, no pas tecnica, pero con risque d'una mala caita de bells metros. En ixe momento, con o guida dando-nos aires ta puyar-ie, y con l'adrenalina d'a propia caminata, pos la puyemos. Pero en baixar, y agora veyendo as fotos, ixa escalada libre podeba haber saliu muito mal. Y ye que, como he dito varias vegadas en iste blog, os filipinos se la chugan d'unas trazas que no m'entrefilo en Espanya, lo menos ta turistas. 

A la fin pleguemos en a tuca, de nomás 517 metros d'altaria, prou ta veyer toda la val y o entivo de Wawa, feito en o río Marikina. Encara que no ye a val más polida que uno se puet trobar en Filipinas, no yera fiera, y a caminata, sin estar un 3000, feba honra ta ixoriar-se, estirazar as garras y desintoxicar-se d'os fumos de Manila. Mala fortuna que chusto en plegar en a truca pretó a plever, pero no pas guaire y nomás por bells minutos. Sin estar gran infortunio, l'augua nos fació a baixada entre rocas una mica más embolicada, pos eslisaban, igual que o bardo que s'heba feito en bells trampos. A yo, como de costumbre, me cuesta muito más de baixar que no de puyar, y con as garras muito cargadas, aturemos en o puesto a metat de camín nos faciemos bellas auguas de coco. Ta sorpresa de yo, bi heba chent baixando d'o Pamitinan, o mont que en primeras nos heban dito que no se podeba puyar. Talment estase una cursa privada que heba feito bella mena de reserva, o que a propia tuca teneba un cupo de puyada, quemisió, pero no nos importó guaire, pos o Hapunang nos heba feito vez.

En baixar no tornemos ta Manila, sino que visitemos o entivo de Wawa, feito en 1909 por os
americanos y que mientras decadas surtiba d'augua a la capital, y tamién escenario d'una d'as principals barallas entre americanos y chaponeses en a Segunda Guerra Mundial. Bi heba una pasarela por o suyo lateral con anvistas muito polidas, un túnel granizo feito en paralelo, y abaixo en o río, muitas familias locals se ficaban en l'augua baixo a mosica d'os karaokes filipinos. Una espelunga en unas d'as parez de l'atro costau d'o vallón desenrollaba una cascada, y alto en o entivo, bi heba chent recorrendo a presa en as tipicas barquichuelas filipinas o bangkas. Luzieta y yo arrecorriemos ixe caminet y o lugarichón en o que puntabocaba, y dimpués tornemos china chana, rematanando con a poca augua que nos quedaba, y también con a que i merquemos.

En tornar, encara que tiempo y con buen orache fueras de diez minutez que nos esgotarció, aturemos en a Universidat de Filipinas (UP Diliman) y le'n amostré a Luzieta, ta dimpués cenar en a mugatiza carrera Maginhawa, con restaurants de toda mena que surten a la comunidat universitaria, y an que cenemos en un chaponés. Ta yo ye una d'as millors zonas d'a Manila Metropolitana, si no a millor, con un estilo de vida medio y muitismas actividaz culturals y movimiento. Luzieta coincidió en que yera a millor forma de rematar un día perfecto que nos heba feito honra ta desintoxicar-nos fisica y mentalment d'a chungla manilenya.

2.5.24

Obituario: Carlos Callejero, o nuestro Carlos Rias


No le facié goyo quan nos conoixemos por primera vegada en una asambleya de Podemos. Se pensaba que yo yera unatro buscavidas que quereba pillar cacho y emplir o suyo ego en ixa movideta que pareixeba tant prometedera. Y no le faltaba razón, pos en a balanza ego-compromiso, toz en tenemos d'os dos costaus, y en movidetas politicas, pos gosan de pesar muito más os egos. Y digo gosan porque de cabo quan se troban honrosas excepcions, y precisament Carlos en yera. No buscaba puesto, de feito no buscaba cosa personal, talment, como muito, matar o aburrimiento. Pero nunca no posicions ni reconoximientos, y por ixo los mereixe más que no dengún.

Cosas d'a vida, a la fin le rematé cayendo bien. Y encara no sé por qué. Siempre que quedábanos le'n deciba: "te cayeba mal, no confitabas en yo, y agora sí, a qué fin?". El no respondeba, nomás me mandaba a callar. En qualsiquier caso, a suya confitanza estió una d'as más grants honras  d'a experiencia politica. D'atra man, a yo me fascinaba a suya personalidat, y por ixo mesmo l'admitiba o suyo estilo tosco y faltón. No se callaba con dengún, y tampoco no con yo. Muitas personas lo evitaban por as suyas formas; yo tot a'l vies, apreciaba que bella persona me decise de verdat o que pensaba dentro de tanta hipocresía, mesmo que m'insultase si caleba. En meter-me en movidetas politicas, aprendié muito d'a naturaleza humana, dixé a un costau falsas amigas, pero tamién gané amigos: Carlos yera un d'ixos.

Un día de veranos de 2018, yera en a Biblioteca de l'Augua, y salindo a fer una paradeta, me lo trobé en o bar de chinencos d'a carrera Santa Inés. No yera una situación excepcional, de feito, sin querer, nos trobábanos astí lo menos una vegada por semana y fébanos a charradeta con o café. Yo ixe día yera estresau y me demandé una tella, t'a sorpresa de Carlos, que me dició que ixo le'n daba su mai quan yera amolau.

Y astí blinqué, y le'n demandé por a suya infancia y a suya familia, talment porque en Filipinas ye una pregunta muito común. Ya m'heba charrau d'antis d'a suya trayectoria adulta, pero no pas d'a infantil. Carlos aturó y lo veyé emocionau. Ascape le dicié que prou que respondese si quereba, que faltaba más. El sonredió, morgonió, movió a cabeza, y lo trobé quasi faltau por o comentario, pero no pas por a pregunta inicial. Le costaba expresar-se pero quereba, y a la fin, china chana, charremos. D'ixa conversación, nomás diré que l'amor que veyé en as suyas parolas y o suyo rostro charrando de su mai esboldregaba ixa imachen de hombre duro y faltón. Tot a'l vies, yera tot emoción: una vida canalla en una persona sentimental. 

Circunstancias d'a vida han feito que no le dese a despedida que mereixeba un día que íbanos quedar a fer una biereta en L'Almozara. Ya no torné ta Zaragoza, y tampoco no m'he esforzau por mantener os contactos. Con istas noticias, os míos sentimientos y as mías reflexions se fan mezclallo en un repolvín. Pero lo que ye claro que ye o carinyo siempre será astí: o carinyo enta una persona honesta en metat d'o dolent.


13.12.23

Enta Malapascua: no i vaigas


Un d'ixos puestos turisticos que encara me quedaba por tastar en Filipinas yera Malapascua, y estando a tiro de piedra de Bantayan, pos bell día habría de cayer. O caso ye que en tener una miqueta de fama de borinero, quereba trobar a ocasión adecuada con más chen, y cata que ta metat d'aviento a colleta de Bantayan nos metiemos d'alcuerdo en pasar-ie bell par de dietas, aproveitando que Rubén, un d'os amigos de Guillermo, yera pasando os suyos zaguers diyas en l'archipielago. A yo me venió de bitibomba, pos yera prencipiando a controlar a zaguera asignatura embolicada d'a carrera de Matematicas y chusto en ixos diyas heba recibiu una nota de 10 en un examen parcial d'Alchebra Abstracta, atra d'as asignaturas, a más difícil que me'n queda.

Asinas que astí que me planté o luns de tardis, dimpués de pillar un barco dende Santa Fe (Bantayan) ta Hagnaya, en a isola de Cebú, y atro dende Maya (Cebú) ta Malapascua. Ya o viache feba entrefilar que no me fería guaire goyo ixa redolada, pos ta ir dende Hagnaya dica Maya miroron de cobrar-me en varios puestos 1000 pesos (16 euros). Pero yo, que ya soi can viello filipino, trobé a ruta en bus que, con un transbordo y una moteta d'aproximación, me deixó en o puerto ta Malapascua por tasamén 96 pesos (1,6 euros) -y más rapedo que no o trycicle!

A la fin i plegué a ixo d'as tres d'a tardi, y me trobé con Rubén y Adín, un mesache malaguenyo que Rubén heba conoixiu en o suyo viache, y con ells miremos de trobar un puesto ta mirar-nos o lusco, rematando en una cafetería que cobraba 200 pesos por cabeza de dentrada. Sin tartir paguemos, encara que dandioloron una mica ta dar-nos os cambios y no nos los quereban dar bien. Solucionau o malendentiu, i dentremos y quan miremos de posar-nos, nos dicioron que caleba bosar 200 extras por o posiento, a lo que dimpués sumoron 200 por o batiauguas (si yéranos en o lusco y sin plevia!). A la fin los mandemos a escaparrar y plenimos os diners que china china nos heban iu esculando. D'astí marchemos t'o puerto local an que veyemos o lusco con millors envistas y fendo-nos una biera que hébanos pillau en un guarichet filipino.

De nueitz, miremos de trobar una miqueta de borina, y fueras d'un bar mena chill-out, a resta d'o lugar yera muerto, y d'o turismo que bi heba, más d'a metat yera espanyol, que o suyo estilo por un regular no gosa d'estar o de yo, encara que cada vegada me foi más galvanot. En ixas que cenando venió o instructor de buceyo que Rubén y Adín heban preso ta l'atrol diya, un mesachot guayón y sin guaires amabilidaz que yera más intresau en cudiar a lo suyo husky caro y en quitar diners, diners y más diners. Y Rubén y Adín, una mica ababolez, yeran picando de tot, encara que miré d'aduyar-les y de meter-le barrache a ixe chovenot businessboy chermano-filipino. No, no me yera cuacando mica l'ambién y as trazas de fer turismo en ixa isla. D'atra man, podié veyer l'aloix que s'heban preso, y en verdat, rematar en una caixa de zorz pagando 40 euros a nueit, no ye de recibo. En o mío caso, trobé un guarichot d'a mesma calidat pero a 10 euros a nueit, y an que, tot y que como digo, no yera un palacio, me tractoron con muita amabilidat.

Cansos y con una isola que ufriba poco de nueitz, marchemos a dormir de camín. Ells teneban que fer o buceyo de maitins, y yo quereba pillar una bicicleta y arrecorrer-me a isla, que ye chicoteta. Pero en revellar-me y desayunar-me, miré de trobar un puesto ta logar una bicicleta, sin trobar-lo: nomás m'ufriban motos, y yo no'n quereba. Y ixe ye atro d'os fallos de Malapascua: tenendo capacidaz ta fer más cosas, o turismo nomás s'enfila ent'o buceyo, pos ye un d'os pocos puestos d'o mundo an que se puet buciar con varias menas de tiburons, dentre ells o repoliu tiburón rabosa. D'atra man, yo yera ubierto a fer o curso de buceyo y asinas veyer o tiburón, pero no permitiban fer-lo asinas: primero o curso con cinco inmersions en mar abierto pero sin veyer tiburons, y dimpués pagar más ta veyer o tiburón. Atra vegada, business, business y más business.

A casca-la, decidié arrecorrer-me a isola caminando, lo facié de cabo a rabo en cinco horas aturando dos vegadas por más de 30 minutos, y estió lo millor que facié. Veyé muitas plachas y calas, unas d'arena y atras de gudrón coralino; as que yeran en l'oeste, más escoscadas, mientras que as de l'este, pobladas por pescadors, muito más puercas. As millors de todas yeran en o norte, y o más poliu que veyé en a isola yera una caleta de rocas en o camín de puyada a o faro, cusirada por una familia d'una mai, una nina y un mesache asabelo de mahos que s'heban montau un guariche de venta de bebidas apanyadet y con as millors envistas. Astí facié una d'as aturadas, demandé un suco de mango, y estié charrando con o fillo d'a familia, que en a suya veintena teneba muito buen implaz, y me recomendó que nadase dica una boya roya a bells 70 metros d'a costa, pos astí bi heba un barco chaponés afundiu mientras a segunda guerra mundial. Lo facié y estió una experiencia repolida: buen suco, puesto naturalmén repoliu, garra masificación -de feito yera l'onico fendo snorkle astí ta par d'alavez-, patrimonio, y o millor de tot, buena chen local.

Rematé a gambada pasando tamién por o centro d'a isla, an que viviba la chen local en os tipicos lugarichons rurals filipinos de carreras sin gudrón y gallos de pelía, no sin antis fer cubilar en un guariche maho en Langub Beach, a placha d'o norte, an que me facié unatro suco de mango. Y ye que, una d'as cosas buenas de Malapascua ye que ye asabelo de fácil trobar sucos y merengadas de fruitas, cosa que en Bantayan ye asabelo d'embolicau. D'atra man, Langub ye una placha paradisiaca, de colors repolidas, con nomás dos guariches y bells vendedors locals, escoscadiza y con poca chen.

A la hora de chentar, i venió a resta de chen de Bantayan, con os que pasé a tardi por o lugar principal, mirando-me o lusco y fendo-me sucos mientras ells se feban bieras. Ixo dica o sopar, pos astí, ya prencipié con bell vinet y la cosa fue puyando dica rematar con tequilas. No yéranos que nusatros, pero tampoco no caleba más! Pasemos buena nueit, y a l'atrol diya de maitins, con una mica de despiste en pillar mototaxis  -l'onico servicio de mobilidat d'a isola-, tornemos ta Langub toz chuntos. Ista vegada t'a l'atro guariche que no heba visitau o diya d'antis, y a yo me tratoron asabelo de mal: damendé un coco a un cambrero, y dimpués de 30 minutos, voy a demandar-le por o coco, y me lo trobo enzorrando-se con atros cambrers y pasando d'o coco. En charrar con a duenya, tamién pasó de yo de malas trazas. Sé que nomás heba demandau un coco mientras a resta yera a cubatas, pero ixo no ye sincusa ta tratar asinas de mal a la chen, más encara quan os servicios y os productos, incluindo o coco, teneban pré europeu. A la fin fue a un guariche local y me lo sirvioron ascape, chelau, de muito buen implaz, y -o menos importán- más barato.

A colla rematemos chentando en a mesma placha, pero en o puesto que heba visitau o diya d'antis, y estió un encierto. D'astí, atra vegada una mica tracallaus con as mototaxis, tornemos t'o lugar principal de Malapascua y correndo pillemos os zaguers barcos dende Malapascua ta Maya (Cebú) y de Hagnaya (Cebú) ta Bantayan, a primera parti d'o tracheuto con a companyía d'un mesache portugués a qui os barquers yeran mirando d'escular-le 30 euros.

No recomiendo Malapascua de no estar que tiengas una autentica pasión por o buceyo. Me trobé un modelo turistico canso, que ha deixau de tener a ilusión d'o principián y que se centra nomás en quitar o más gran treslau posible d'o turista, a mayoría d'ells espanyols. O turismo se centra exclusivamén en o buceyo y en o guayonismo, ufrindo paquetes de varias centenas d'euros, que no pareixen mal porque incluyen aloix y comida, pero que en verdat o que ufren son caixas de zorz malcudiadas y platos de roz con bell acompanyamiento radiu. Y si vas sin pretensions de buceyo, cobrar 40 u 50 euros por nueit por ixas caixas mohosas y sin una propia ducha, pos no ye de dar. Yo he visitau, he dormiu y he cagau en puestos insospeitaus y a yo rai, que tiengo buen aguante. Tampoco no me queixo d'os pres, pos no voi t'os puestos ta aproveitar-me de dengún. Pero si un propietario -muitas vegada forano- mira de cobrar-me pres internacionals por servicios deficiens, y antimás ye un fachendoso guayón, pos astí ya no i torno y lo critico.

25.10.23

Enta Hilantagaan y Kitanatarkan: as islas de Santa Fe


Filipinas tien más de 7000 islas, y ya quasi no m’atrevo a decir o numero oficial de 7641, porque de cabo quan fan recuento y as cifras cambian. Bantayán, an que vivo, ye una d’ellas, pero en o suyo arredol prou que se’n troba muitas más, y a man de Santa Fe, en tenemos as isolas de Hilantagan y Kinatarkan.

Hinantagan se troba a 10 minutos radius en barquichuelo dende a costa de Santa Fe y ye un destino popular entre foranos y locals ta pasar bellas horas. Yo i fue por primera vegada con os míos amigos Dulce y David, que ixe día yeran una mica tricolotiaus, tot cal decir-lo.

Con arredol d’un kilometro cuadrau, nos la arrecorriemos de cabo a rabo, cosa que no estió fácil, pos a fuixina tropical con o sol cremando nos deixó baldaus, más que más a Dulce, que yera una mica feble. Pero podemos presumir de conseguir-lo. En verdat, a isla no ufre guaire, nomás una escapadeta de bellas dos horas, pero si destacaba por bella cosa ye por os suyos caladers y rallizos que rematan en plachas d’arena y auguas coralinas, que s’amagan en as espelungas y cubillars que se i fan, y que dan a la isola a forma de muixardón. A población yera muito humilde, y nos ne costó de trobar bieras, pos muitos d’ells, diría que a mayoría, yeran musulmans. Y iste ye atro punto intresant: una mezquita y garra ilesia i trobé, estando firme testimonio d’o esquema colonial an que colonos, criollos y cristianos viven en o centro d’o municipio, en iste caso Santa Fe, y as relichions y tribus sozmesas en os bicos e islas d’arredol.

Atro día, ya d’otubres, marché con Phuong ent’a isla de Kinatarkan, más grant y más luent que no Hilantagaan. I fuemos con un mesache muito maho, dito Josh, experto en fotiar y grabar con drons, amigo de Dulce. O viache ye más luengo, de quasi hora y meya, y tamién más perigloso, pos as olas yeran fuertes mesmo que no feba temporal, y malas plegar-ie, pillemos dos guidas locals que con as suyas motos nos levoron t’a famosa Laaw Lagoon, laguna costera que feba remerar as famosizas de Corón, y que la teniemos tot ta nusatros. Si no porque en bella parti as auguas yeran una mica embarduquiadas por as plevias d’os días d’antis, o puesto yera paradisiaco, enfaixonau en selva tropical folluda y con unas colors esparpallants. Tamién nos dicioron que parásenos cuenta, pos as culebras blincaban d’os arbres ent’o galacho, como comprebemos a la fin d’a nuestra estacha.

Y d’astí le diciemos a os nuestros guidas que querébamos ir a la espelunga d’a pexinxa (Clam cave), lacuniacha de auguas grasas que fa laberintos, y que en un cantón, proteixida por una cleta, tien una pexinxa chigán, encara viva y que encara fa perla. L’amo d’a espelunga, asabelo de chalanguero, nos lo explicó tot muito bien.  Por cosas como ista, que son esparpallants y que descubres quasi por casualidat, amo viachar y esforigar por Filipinas. Si bien a isla mereixe una escapadeta por varias cosas, me quedo sin dubda con iste puestet, quasi desconoixiu.

Tras veyer a espelunga y nadar en ella, marchemos ent’a placha d’aman, an que Phuong y yo nos fiquemos en l’augua mientras Josh nos grababa con o suyo dron, con o paisache d’auguas y arenas coralinas de marco. Y en tornar ta Santa Fe, con olas firmes, rematemos o día -zaguero en a isla ta Josh- minchando os tres comida filipina en una restaurentet alto d’un edificio de tres pisos. Kinatarkan, encara que ye más cara de plegar por a distancia, fa honra de cabo quan!