21.9.19

Ent'a fabrica de jeepneys Sarao y a casa de Rizal: una cursa poco convencional



Más de dos anyadas en Manila pero en una ciudat de 24 millons d'habitants, siempre quedan cosas por fer. Y dos d'ixas cosas que siempre yera remugando pero que nunca no feba yeran visitar a fabrica de jeepneys de Sarao y a casa natal de José Rizal en Calamba, as dos ent'o sur. Y como o dominche no teneba cosa a fer y quereba ixoriar-me, me'n lancé: en primeras, con a intención de veyer a fabrica de jeepneys de Sarao, que m'heban recomendau Sara y Alejandro, parella cubano-zaragozana que aperioxoron tamién en Aragoneses por el Mundo y que dimpués tenié a suerte de conoixer en persona. Y si me vagaba, pos aproveitaría y marcharía a veyer a casa natal de José Rizal. 

A fabrica de jeepneys de Sarao se troba en o bico de Zapote, que perteneix a la localidat de Las Piñas, una d'as más grants d'o sur d'a Manila Metropolitana. Plegar-ie yera bien fácil -lo menos en contimparación con o que cuesta bochar-se-ne por ista ciudat- pos tiengo un autobús que me dixó d'a puerta de casa quasi en a puerta d'a fabrica y o dominche de maitins no bi heba guaire trafico. Encara que Sarao no ye a onica fabrica de jeepneys, ye a primera y a más important: prencipió a suya faina en 1953, quan Leonardo Sarao decidió d'adaptar jeeps norteamericanos a o transporte publico, y en os suyos millors momentos, 7 de cada 8 jeepneys producius en o país veniban d'ixa interpresa.

En octubre d'o 2000, a fabrica quasi dispareixió, dixando de fer jeepneys y despedindo a  la más grant parti d'a suya plantilla. Con tot y con ixo, mientras as dos zagueras decadas ha endurau y remaniu. D'os 15 jeepneys por diya que s'i feban en o suyos buenos tiempos, agora tasament en plegan a uno por mes: pero no ye muerta. Tot isto ye acorde con o debat nacional arredol d'o jeepney: transporte muito rudioso y contaminant, sin midas de seguridat y incomodo, tamién ye un simbolo nacional y fa parti d'a identidat filipina, más que más d'ixas clases baixas que son as que por un regular lo fan servir y as que lo conducen.

Quan i dentré, o primero que me trobé en a puerta ye un mensache tintau: Tourists
welcome. Y ye que en quedarán pocos en Sarao, pero s'i fan: en cierta mida miran de potenciar o turismo, con una pachina de facebook y una dentrada en wikipedia bien aprestadas y actualizadas. A ixo cal adhibir a presencia en prensa de cabo ta quan, que fa que siga una fita conoixida en toda a ciudat y mesmo diría que o país. A fabrica en sí ye curiosa, no por polida: quasi pareix una chatarrería an que a ulor a fierro enrobinau se mezcla con a ulor a olio d'auto y bardo, como quan marchaba t'a fabrica an que treballaba mi pai, Talleres Morato. As telarainas son de fácil trobar, y en as suyas tres naves se troban os pocos treballadors que bi'n ha y bell conductor de jeepney que quita treslau d'as suyas instalacions ta aprestar y apanyar o suyo traste. Tamién bi heba bell par de familias con ninos que pareixeban vivir en un guariche mugatizo, cusirau por una marrancha con os suyos latons.

O más curioso ta yo estió o proceso de producción artesanal de tot , an que cada unidat yera feita de traza individual. Aquí o fordismo y a producción en cadena no son plegaus! Bell hombre en a chatarrería aprestando y achutando viellos motors Isuzu con atras piezas, soldadors que más que no soldadors yeran artistas d'o fierro treballando chapa y chasis -que o suyo núcleo yeran d'os vigas d'acero- y un pintor arguellau pero asabelo de motivau con o suyo treballo, que levaba astí decenas d'anyadas y que en ixe momento yera treballando en un tren turistico que churaría que marchará ta Intramuros. Tamién teneban una parti de disección de viellos autos que feban honra ta quitar piezas t'os nuevos jeepneys y prou que sí, cerqueta d'as cadieras que s'instalan como lo zaguer, un graffiti con muitas banderas y o nombre que ya ye una leyenda en Filipinas: Sarao. Y ta rematar, dimpués d'arrecorrer-me a fabrica de punta ta coda y fer arrienda de fotos, me trobé en salir con un par de turistas chinencos: curioso, sincerament no me l'asperaba, pos encara que Sarao ye un fito cultural encara vivo, no ye un puesto mica turistico y menos t'o perfil d'o turista chinenco.

Como encara yera luego, diría que menos d'as 11 d'o maitín, decidié de continar o mío camín
ent'o sur y marchar ta Calamba, ent'a casa natal de José Protasio Rizal. Ya heba aturau d'os vegadas en Calamba, pero por motivos varios nunca no plegué a dentrar en a casa de Rizal, y teneba ixa puga. Ista vegada pareixeba que sí... pero digo pareixeba, pos me pensaba que sería más fácil fer o camín Zapote-Calamba: un jeepney dica Alabang, unatro dica Biñan y a la fin unatro dica Calamba, fendo más de 40 kilometros en jeepney en quasi tres horas. Quereba jeepney? Pos prene-ne! Quasi diría que en teniu ta toda una anyada. Pero bueno, a la fin i arrivé y antis de dentrar en a casa-museu, almorcé en un Jollibee, que o mío estomaco me lo yera demandando.

Ta qui no lo sepa, José Rizal ye l'heroi nacional filipino y un d'os escritors en luenga castellana más important de Filipinas. Naixiu de 1961, fue fusilau por mandato espanyol en
1896, estando un fito historico filipino que retrata o sentimiento d'iste país y d'istas chents enta Espanya: celo por o maltrato historico de 333 anyadas, pero tamién admiración y carinyo enta una persona que escribiba en castellano y admiraba a metropoli, que de vez luitaba por un tratamiento no colonial enta istas isolas. Rizal veniba d'una familia burguesa, propietaria de faciendas, pero no yera un revolucionario a l'uso tal Simón Bolívar: no yera un soldau ni un guerrero, sino un intelectual con una situación economica que le permitió de viachar y estudiar por os Estaus Unius, Europa -incluyindo Espanya- y mesmo Japón. Tamién se le conoixe a suya faceta de guarán, por un regular y curiosament quiesta dentre os filipinos d'agora.

A casa orichinal estió espaldada mientras a Segunda Guerra Mundial, pero en a decada d'os
50 la tornoro a debantar, seguntes dicen con muito recelo ta mirar de fer-la igual como yera. En o suyo interior, se i troban muitos d'os elementos d'a casa orichinal: muebles, lampas y mesmo utensilio de cocina. Arredol d'o patio, en atros edificios que fan parti d'o compleixo, se i troban exposicions con obchetos orichinals de Rizal: más que más escritos, ropas y fotos. A yo me chocó as cambras que teneban: chicotas, nomás una t'as chirmanas y unatra t'os chirmans, que en conchunto yeran 11, dos mesaches y nueu mesachas. Cada cambra teneba un leito: en a de mesachas i dormiba a mayor, mientras que as atras ueito dormiban en malfegas por tierra; en a de mesaches i dormiba Rizal, pos encara que yera o chicot, o suyo chirmán le'n cedeba. Y ye que, mesmo a diya de hue, a sociedat filipina ye tan comunal que vivir solenco u tener una cambra ta nomás una persona se veye raro, mesmo dentre chent rica -vives solenco? y cómo puetz? no t'aburres? Son preguntas que de contino me fan.
 
Vista a casa de Rizal, que de por sí yera un puesto relaixant, y habendo-me quitau a espina, encara me facié una gambada por as vías d'o tren de Calamba, que ufren anvistas socials esparallants y repolidas pos pasan chunto a o mercau y tien un puent de fierro que cal fotiar, y que no sé quánto i remanirá. O tren no pareix pasar-ie, pero sí carros artesanals feitos a las vías d'o tren y por un regular aducius por ninos. Ya las heba vistas antismás con Ana, pero aquell diya feba muita calor y no enduremos guaire. Y d'astí, torné ta casa, encara luego pero canso. A tornada no me costó tanto como a ida, pos l'autobús, encara que tardó, m'enfiló dreito enta casa, sin haber de pillar atro transporte en Manila.

Ista cursa, encara que cansa fisicament y no te priva d'a rudiera y contaminación de Manila, tiene un punto relaixant, u talment fuese que a la fin heba puesto fer d'os d'ixas cosetas que levaba muito tiempo querendo fer y encara no s'heban terciau. Soi contento porque las puedo tachar d'a mía lista, y si bien no son musts t'o turista que i vien bells pocos diyas, diría que sí que'n son t'aquell que viva en Manila, siga naixiu d'aquí u de difueras. Si he de resenyar dos cosas, ixas son, a manufacturación artesanal d'os jeepneys sin garra proceso de cadena por metat, y as chicotas cambras que compartiban os muitos chirmans Rizal. 

14.9.19

Enta Camiguín (ii): placha y borina, en buena companyía


O tercer diya en Camiguín, Enrique y servidor pretemos a arrecorrer a metat oriental d'a
isla, ixa que encara no hébanos visto, prencipiando por o extremo sur, an que se troba a famosa grancha de almehas chigants de Cantaan Kabila, con una polida placha de colors turquesas, con un quiropractico en o camín y con un peirón de l'AECID, que heba d'haber aduyau en o desenrollo d'o lugar fa bellas anyadas. Con tot y con ixo, malas plegar-ie nos trobemos o famoso "sanctuario de almehas" trancau por fainas de mantenimiento y conservación ambiental. Nos fotió prou, pero cosa podébanos fer, y d'atra man ya en hébanos vistas o diya d'antis en o snorkle d'o fosal afogau. Tamién nos vagó d'aturar y fer bella foto en o barangay de Cantaan, repoliu en metat de cocoters y que os vecins lo teneban bien apanyadet.
  
China chana ent'o norte, con un sol de chusticia y una fuixina humeda agobiante, pasemos por a laguna de Taguines, a man d'o mar, que fa tiempos heba d'ufrir atraccion diversas -rafting, paddlesurf y as d'o estilo- pero que alavez pareixeba trancada de tot. Ufriba una anvista curiosa y polida, pero poco más. Y dimpués de mirar-nos-la dende a moto baixo rayadas ruxients de sol, pleguemos en o puertet an que se pillan as bangkas t'a isola de Mantigue, a tasament 10 minutos. Mantigue ye uno d'os atractivos fuertes de Camiguín, pos ufre un placha d'arenas blancas, palmeras y auguas turquesas que malament se troba en a isola principal, que por a suya actividat volcanica tiene rocas y arenas más que más foscas. Mantigue tamién ufre cocoters, una selva interna con un troz aprestau ta arrecorrer-lo entre pasarelas de fusta, un chicot restaurant y botiga sari-sari an que fer-se bellas bieras. Enrique y yo dentremos y saliemos de l'augua varias vegadas, nos faciemos as tipicas fotos de postureo, chentemos dos trozes grants de marlín azulo -ixe peix que tanto goyo nos ne fa- y, o millor de tot, nos faciemos entre os dos una redoma grant de ron tanduay con coca cola que ya hébanos aprestada dende casa. Pasemos bellas horetas en o paradiso tropical en o que probablement te fería goyo d'estar mientras leyes istas ringleras y tamién nos trobemos con una colla de mesachas andaluzas asabelo de mahas con as que charremos un ratet.

Dimpués d'estar-nos-ie en Mantigue tot o que queriemos y más, tornemos en a bangka ent'a isola principal, an que no guaire luent nos asperaban unas badinas que no se trobaban en o
circuito turistico común: as badinas de Macao. Por o camín, aturé a un sinyor que iba montando o suyo carabao ta que me dixase montar-lo un ratet y yo tan contento -ya heba feito o diya! Enrique no querió montar-ie y ye una pena porque l'hesen quedau unas fotos repolidas. Plegaus en as badinas de Macao, sin estar esparpallants, yeran ficadas en metat d'a selva, poco aprestadas, emplegadas por a población local y por garra turista. Nomás teneban una botigueta sari-sari an que pillemos bell par de bieras bien fredas y nos las faciemos mientras a chent d'astí nos charraba amigablement y os ninos sonredindo se'n sorprendeban d'a nuestra presencia. Mantigue yera o paradís natural, pero sin dubda istas gorgetas yeran o paradís social... Fantisiemos con fer vida astí con una mesacha y tener fillos como ixos!  
 
Tornemos ya de nueitz y dimpués de pasar por casa y de cenar en o nuestro restaurant favorito, o Classic Kitchen, enfilábanos ta l'Alex quan nos trobemos por metat en un patio un concierto d'una colla filipina de versions que lo feban de bitibomba. L'ambient yera o millor posible y mientras decidíbanos si quedar-nos astí u marchar ta l'Alex como hébanos pensau en primeras, i apareixioron as mesachas andaluzas que nos animoron a quedar-nos-ie. No bi heba color y con ixa gracia surenya nos i estiemos dica as tantas, en primeras ascuitando a mosica y dimpués bailando y cantando nusatros mesmos -ellas con muito arte, no pas como nusatros-, en a que estió a millor nueit d'o viache. 

A l'atrol diya nos ne puyemos ta rematar de veyer as pocas cosas que nos quedaban por fer. Nos desayunemos en un restaurant muito popular dito Casa Roca, con buenos pres, buena cocina y meso alto d'una clamor con anvistas repolidas, y dimpués enfilemos a puyar o camín de cruces d'o Mount Vulcan, no guaire luent de Mambajao. En iste puesto estió a grant erupción que apedecó y afogó l'antiga ilesia y o fosal que hébanos vistos o diya d'antis. A puyada yera apanyada, quasi toda en escaleras por metat de selva quasi ecuatorial, d'una duración d'una hora radida, con as tipicas garas d'o calvario de cristo que se troban en istos monts aprestaus en Filipinas, pero iste, por desgracia, sin anvistas especialment polidas. Entre a cansera que'n levaba, a calorina que'n feba, a humedat y os litros de sudemos, ya teneba bell mareyo y mesmo me fació cerina d'esganar-me. En baixar, o zucre y a cafeína d'una redoma de cocacola m'atecloron.

En rematar, marchemos t'o banco d'arena de White Island, a o que se'n iba en bangka que se pillaba chusto a'l canto de do yéranos aloixaus. Si Mantigue y o fosal amogau son dos d'os
puntos fuertes d'a isola, iste yera o tercero, y nos lo dixemos t'o zaguer diya. En primeras nos feba miedo a suya falta de uembra, pos aquí no bi heba garra arbre, sino nomás arena. Pero sin quitar-nos a chambreta, servidor con chapero y Enrique con muita crema solar, arrecorriemos o banco -que feba d'os isoletas deseparadas por un troz de mar que s'arrecorreba a piet- y buciemos mirando-nos os suyos peixes, corals y bella estrela de mar entre auguas d'una color turquesa intensiza. Como o banco d'arena en sí yera chicot y no bi heba uembra, en primeras pensemos estar-nos-ie una hora como muito, pero encara la faciemos bien colada. Ixo sí, ista vegada nos hébanos ixublidau o ron, encara que como servidor yera una mica feble, estoi que quasi millor.

En rematar White Island, pillemos as motos ta disfrutar d'a zaguera tardi en a isola y buscar un buen puesto ta mirar-nos a puesta de sol. A la fin lo trobemos en o lugar de Catibac, an que a placha teneba un troz d'arena negra comoda do bells ninos y chovenastros -y no pas
tan chovenastros- yeran ficando-se en l'augua y fendo chuegos dentre ells. Pillemos bell par de bieras en a botiga sari-sari más cercana, nos faciemos as fotos postureo y nos i estiemos disfrutando d'a puesta de sol dentro d'a mar dica que se fació nueit preta. Y d'astí, de nueitz, tornemos ta Mambajao, nos duchemos y cenemos, por zaguera vegada, en o nuestro restaurant favorito. Dimpués de sopar-ie, marchemos ta l'Alex an que prencipiemos a charrar con una parella de Madrid que m'heban visto en Viajeros Cuatro y que yeran bien mahos: con ells, y tamién con Carlos, que de nueitz cundiba más que o roz y encadenaba asinas quatre nueitz trobando-nos. Totz decidiemos de tornar relativament luego ta casa -primero Carlos-, y en istas que chusto por o camín, pretó a cayer una torrumbesca que a Enrique y a yo, nomás pillando-nos bells 30 segundos, nos dixó chupaus. No quiero ni pensar cómo se capuzoron os pobrichons madrilenyos, que ya o diya d'antis heban teniu un chicot accident de moto.
 
A l'atrol diya, como o vuelo ta Manila nos saliba alto u baixo a las 11:30, encara nos vagó de marchar t'o Casa Roca y desayunar-nos tranquilos veyendo as clamors y a mar dende o suyo poliu chardinet en o cobalto. Dende astí nos despidiemos de Camiguín, una d'as millors islas que he visitau en Filipinas, tanto por a naturaleza que leva en sí mesma, como por o suyo ambient relaixau pero no pas aburriu, como por a companyía d'Enrique! 

7.9.19

Enta Camiguín (i): un paradís comodo


A zaguera semana d'agosto recibié una visita muito especial, a de Enrique, un buen amigo dende fa ya muitas anyadas. Por o suyo treballo la heba habida de postposar enantis, pero ista vegada sí que sí yera a buena, con toda a suya cerina a volar en avión. Perén s'agradeix que viengan buenos amigos a visitar-te, como antismás heban feito Willy, Chuan, Gemma, Diana, Andoni, Silvia y Ana. Y aproveitando un puent luengo en o treballo, visitemos a isola de Camiguín, una d'ixas islas chicotas que se troba entre Visayas y Mindanao -más cercana a la zaguera, pero culturament en as primeras-, con buen orache en ista puenda de l'anyada, y perfecta ta logar una moto y arrecorrer-la mientras tres u quatre diyas sin haber de cambiar d'aloix. En primeras istas isoletas no m'intresaban guaire, pos yo yera más de pillar a muchila y foter-me palizas de bus, jeepney y tricycle ta plegar en puestos paradisiacos en os que poquismos turistas i son estaus, pero en zagueras levo una puenda galvana y m'agana más de fer istas isolas comodas, bien indicadas en as guidas que se troban en o rete, con buena infraestructura turistica y por un regular con buen ambient de nueitz. Curiosament, o perfil d'o turista espanyol en Filipinas ye iste, contrario por eixemplo a o francés, que gosa d'estar más aventurero.

I arrivemos o chueus 22 quasi de meyodiyas y astí nos asperaban ta levar-nos ta l'aloix que hébanos preso por booking en os arredols de Mambajao, bien cerqueta d'o puertet an que se pillan as bangkas ta White Beach -d'a que charraré más entavant. Ascape trobemos a l'hombre que nos asperaba en o suyo tricycle con o cartel de "Marco Antonio". Pero... error! Ixe mesache buscaba a unatro Marco Antonio ta levar-lo t'atro hotel y se lió una mica, con un tocayo asperando un tricycle que l'heba dau plantón, atro tricycle a qui nusatros -sin querer- l'hébanos feito burro falso y nusatros plantaus en un hotel que no yera o nuestro. Pero ya se sabe, en Filipinas tot tiene solución y la trobemos ascape, pos nos levoron t'o nuestro aloix amablement. L'aloix, sin estar de luixo, nos fació vez: escoscau, con un chardinet bien pincho, un personal asabelo d'acullient y dos motos prestas y baratas -en o mío caso, a Marqueta 6, una scooter honda de 125 roya, nueva y comoda- asperando-nos ta arrecorrer a isola mientras os quatre diyas veniders. 

Con fambre, pos nos hébanos desayunaus bien luego, faciemos una gambada arredol y trobemos un restaurant que feba buenas farchas: o Classic Kitchen. Pillemos bell par de Marlins Azuls, una mena de peix que no se troba por Europa -que yo sepa- y que ye una delicia, tot y que a servidor no le fa goyo o pescau. O puesto nos fació tanto goyo y nos tractoron tan bien que i tornemos practicament totz os diyas, bien a chentar bien a sopar. Y ya chentaus, pretemos a descubrir una mica a isla, prencipiando por as badinas de Sa-ay, que heba trobau en bella guida d'o rete pero que no pareixeban guaire populars, y que efecticament no'n yeran, en estar fieras en contimparación o que te puetz trobar en iste país. Manimenos, o camín por a selva y montanya de Camiguín yera poliu y no guaire luent yera a cascada y guerga de Katibawasan, tant polida como grant y tant grant como freda. 

Nos i estiemos un rato y nos faciemos a tipica foto postureo, y ya dentrando a tardi, marchemos t'as Ardent Hot Spring, unas badinas famosas en estar termals. Me las asperaba más calients pero encara asinas o templau de l'augua s'agradeixeba dimpués d'a fredor de Katibawasan. En metat d'a selva pero bien aprestadas, Enrique y yo nos i estiemos quasi solencos mientras bell rato dica que una colla grant de filipinos i arrivó mientras o sol s'en iba y alumbraban artificialment as badinas. Astí, tornemos ta l'aloix que no yera guaire luent y marchemos a cenar ta l'Alex, un puestet que se suposaba teneba una mica de borina, que yera a man d'o nuestro aloix y que d'antis m'heban recomendau Mónica y Raul, companyers de treballo d'os que he charrau bella vegada en o blog y que chusto tornaban ta Manila quan nusatros i pleguemos. Cenemos bien, tot y que bi heba poco ambient o chueus de nueitz, y astí unas mesachas chovenetas lugarencas nos charroron d'a isola y de cómo viviban astí en una amigable conversación. Y d'astí, a dormir, no sin antis veyer os dances y as comparsas que os ninos y mesaches d'a escuela yeran fendo en o poliesportivo d'o lugar y de fer una gambada y bella biera por a parti más pura y costera d'o lugar de Mambajao, an que yeran bells filipinos fendo karaoke y un mesache desfasau madrilenyo dito Carlos en un local meso en una replaceta.

A l'atrol diya, pillemos a moto dispuestos a arrecorrer-nos a metat oeste de Camiguín. Prencipiemos por l'acantilau de Tongatok, que fa parti d'un hotel pero an que nos dixoron pasar, y que ufriba una anvista polida pero no pas esparpallant si la contimparamos con as que se tienen en Europa. Siempre digo que ye curioso cuánto goyo le fan os acantilaus y as formacions rocosas a os filipinos que nunca no los dixan de ficar en as suyas guidas como cosa imprescindible a veyer! D'astí marchemos a las runias d'a antiga ilesia y convento espanyols de Guiob esfeitos por a erupción volcanica d'o Mount Vulcan entre 1871 y 1875 y que teneban un toque peliculero. Curioso! Pero más poliu yera o fosal afogau parcialment en a mar por a mesma erupción y de rasco cubierto por l'augua dimpués d'a erupción de 1948. En ixe puesto t'ufriban fer un snorkle an que arrecorrebas o fosal, veyebas as famosas almejas chigants de Camiguin, con colors raixosas y repolidas, muitos corals y peixes de todas as colors y a cruz orichinal d'o fosal, encara que la habiemos de mirar con cudiau pos a mar yera fura. Cata si he feito snorkles en istas islas, pero ta yo iste ye estau o millor, y si con bella atracción m'he de quedar en toda Camiguin, sin dubda ye con isto!

Dimpués d'o fosal afogau cambiemos l'augua salada por a dulza y marchemos t'as badinas de
Bura, pos deciban que a suya augua ye gasiosa y fa bambollas. Hombre... si te metes a fer momos y a braciar en l'augua, pos encara se nota, pero si no, no. Con tot y con ixo a  piscina gran y o puesto en sí yeran agradables, nos i estiemos un buen rato, charremos con una parella de bascos que no estomacaban guaire bien a calor y a humedat, y chentemos astí en una carinderia filipina an que as mullers que la levaban nos tractoron muito bien y se feban muito contentas de que hésenos decidiu chentar astí. No guaire luent yera a cascada de Tuasan, graniza pero con masiada chent y masiada freda, nos i estiemos un poquet y nos faciemos a foto postureo, pero no tardemos guaire en marchar t'a zaguera gara d'o diya: as badinas de Santo Niño, fredas, bien aprestadas y quasi sin chent, astí nos i estiemos dica que o sol iba baixando más y más. 
 
Ya de nueitz, y dimpués d'haber pasau por casa, cenemos en o nuestro puesto favorito, o Classic Kitchen, an que bi heba un conciertet d'un americano y a suya guitarra, que en veras no lo feban mica mal, y también yera Carlos. Entre totz animaban o puesto muito bien y quan o concierto remató marchemos ta l'Alex a continar as bieras y os cubatas. Y en istas que a metat de camín, control policial y nusatros sin casco. En primeras me pensaba que tanto s'en daba, como en a resta de Filipinas, pero no: resulta que en Camiguín son estrictos con o tema d'o casco y nos metioron una pinyora. Yo me piqué: me son furtando l'anarquía filipina que fa que siga tan enamorau d'iste país! Pero bueno, faciemos la d'aquell y dimpués de pillar a pinyora nos faciemos bella biera y bell cubata en l'Alex, que a nueit d'o viernes yera muito más animau y astí yeran tamién as amigas que conoixiemos o diya d'antis. I estiemos un rato y marchemos, pos a l'atrol diya nos quedaba por veyer l'atra metat d'a isola!

A primera impresión de Camiguín  se correspondeba si fa u no fa con a ideya que levaba en primeras: una isola tranquila y comoda, con as suyas guargas y buenos puestos de placha, an que agana de fer-se buenos rons (tanduay) con cola, y con bell restaurant bueno an que se disfrutar d'a comida local en metat d'un ambient de relaixación. Os puestos más parellanos que he visto son Bantayán y Siargao, si bien Camiguín ye más polida que no a primera y no ye tan borinera como a segunda. En primeras dubdábanos si marchar ta Siargao u ta Camiguín, pero triguemos a opción adecuada: si en Camiguín ya trobemos masiaus espanyols, Siargao d'agostos be d'estar a rebutir de foranos y más que más d'espanyols. Con tot y con ixo, bells detalles "de progreso" en Camiguín no me facioron goyo, como o feito d'estar obligaus a levar o casco u de no haber gasolineras de redomas de cocacola en guarichetz de palla y bambú por a carretera, como en Siargao y atros puestos. Ta yo ixo le quitaba una mica d'encanto, pero prou que no feba desmereixer iste paradís! 

1.9.19

Enta Belchica (iii): Gante, Bruixas y Bruselas


Con a inesperada pero sobrebuena noticia de que chusto íbanos as nuestras dos nueitz en Gante coincidindo con as fiestas mayors d'a ciudat, i aproveitemos ixa primera nueit animada y a l'atrol diya nos ne puyemos bien luego ta marchar ta Bruixas, a que se suposaba sería a perla d'o viache con mai. Con l'auto i pleguemos bien luego, fendo una paradeta en metat ta desayunar-nos, y lo dixemos en un parking con as pilas prestas ta pretar a caminar y arrecorrer ixa ciudat con tan buena fama. 

Pero si cosa nos fació burro falso en o total d'a semana por Holanda y Belchica estió precisament Bruixas. M'alcuerdo de que quan yera chicot, un mayestro, que ta forro de bota yera o director d'o colechio an que estudié, nos dició un diya en clase que Bruixas yera a ciudat más polida en a que yera estau. Y con ixa cantinela me quedé... Falordia que tamién he ascuitau a muita atra chent, antimás de gustos diversos. Y lo que nos trobemos estió una ciudat-decorau: antiga sí, pero postiza tamién. A rebutir de turistas y con poca u nula vida social, pos antiparti trancaban tot dende as sais-siet. Fiera no'n yera, prou que no, pero no feba honra: ta ixo mesmo, uno pos marcha ta Salamanca -u muitas atras ciudatz- con un casco repoliu, más que no lo de Bruixas diría yo, con más ambient y más barata. En primeras mesmo tenébanos ubierta a posibilidat de tornar-ie atro diya, pero en verdat, no fa vez que ta bellas horetas: a gambada por o centro, chentar, visitar bell edificio y pillar o barco que arrecorre bellas canals. Poco más, por no decir cosa más. Yo decidié de fer una cursa guidada a piet ta que m'amostrasen una mica más, pero nian con ixas. Mai se quedó posada y fendo bella gambada chicorrona, pos no l'aganaba d'andar guaire. Y ya a ixo d'as seis nos ne tornemos con a sensación de que Bruixas ye "muito rudio y pocas nueces".

Tornemos ta Gante, que estió a cara d'a moneda, y nos i estiemos ixa tardi y a l'atrol diya tamién. Una ciudat con muito buen ambient y con una filosofía ubierta y pragmatica agora y
en cheneral en a suya historia, con altas torres y edificios goticos belgas por totz os costaus, universaria, choven, con bella canal polida y con muito bien ambient. A ixo aduyaba que yeran as fiestas, prou que sí, pero encara asinas se podeba prexinar que de común yera una ciudat molona. Me trucoron o ficacio as famosas ilesias reconvertidas, belunas desacralizadas y atras no pas de tot, y que emplegaban con nuevas funcions: puestos de canyas, copas y tapas, mercaus, tallers d'artesanía, bibliotecas, etc. Con o tiempo m'he convertiu en un esfensor d'a conservación d'o patrimonio en base a la suya utilidat, no pas a conservación per se. Apanyar una ilesia -u qualsiquier patrimonio- porque sí, sin un emplego rendible, nomás por tener-la y dar as las cosas valura nomás por estar "patrimonio", pos yo no lo esfendo. Reconvertir o patrimonio material ta que faiga honra t'os nuevos menesters -por eixemplo, de puesto de misas enta cambra d'estudio u mesmo rocodromo (por qué no?)-, pos sí: útil y favoreixe una preservación más barata y contina. Gante pareixe seguir iste esprito y tot capuzau con as millors bieras d'o mundo! A mai tamién le fació goyo Gante, pero no tanto como a yo: se nota que no yera o suyo esprito, pero disfrutó muito d'os bailes latinos en o parque y d'os buenos bailarins de salsa y bachata que bi heba en a ciudat. Tanimientres, yo me facié unatra cursa guidada a piet an que aprendié más d'a historia y d'a filosofía d'a ciudat.

Ta rematar, pasemos o zaguer diya en Bruselas. Yo i yera estau feba siet anyadas y no me fació mica goyo. Pero tenébanos tiempo de visitar-la y de dar-le una oportunidat. A verdat ye que no me disgustó de tot: o suyo centro, con a Grand Place y a Place de la Bourse, con as carreras piatonals turisticas y avenidas más grants comercials, encara teneba o suyo punto turistico-mercantil, con bell peculinaire animando as carreras y muito forano. Si a ixo l'adhibimos bells puntos concretos, como o Parlamento Europeo, l'arco d'o cinquantenario, bell parque y l'Atonium d'a exposición universal d'o 58, pos encara quedaba una ciudat meyanament decent ta visitar. Pero nos trobemos con un grant problema: chusto o diya que i fuemos, fue o record historico de temperatura en a ciudat y en o país. Aquello, agora sí que sí, pareixeba Manila, y yo encara lo podeba estomacar, pero no pas mai. Asinas que faciemos bella gambada por o centro como bien podiemos, nos faciemos a tipica foto en o Manneken Pis, que yera vestiu de peregrino enta Santiago -y tamién nos fotiemos en o menos conoixiu Het Zinneke, un can pixando en un poste de separación d'a cera-, nos faciémos una canya en a famosa fabrica de bieras Delirium, a tipica foto en a Grand Place y en a Place de la Bourse, y de camín marchemos ta l'auto, an que visitemos os atro atractivos d'a ciudat aturando ascape, fendo-nos a foto y montando-nos en l'auto, como si de tronada se tratase... Tronada de falaguera y rayadas ruixients de sol. Y con pocas enerchías ya, marchemos ta Charleroi y faciemos nueit en un hotelet a o canto de l'aeropuerto, an que a l'atrol diya nos saldría o vuelo a las siet d'o maitín.

Unatro viache más con mai, y unatro viache que salió de bitibomba. A decir verdat, yo dubdaba y no sabeba si nos remataría de fer goyo u no: mai ye masiau cosmopolita, y visitar lugars holandeses y ciudatz belgas no sabría si yera lo suyo. Pero ye o que me demandó y a la fin, tot salió bien y o viache estió repoliu. Garra cosa falló: nian os hotels, nian l'auto, nian os vuelos. Y l'orache acompanyó quasi tot o tiempo, fueras d'a torrumbesca d'o primer diya y a fuixina d'o zaguero. Si con bella cosa m'he de quedar, ye con o contraste que trobé entre as chents d'os lugars holandeses y as d'as ciudatz belgas: as primeras, siempre amables, corteses y con sonrisa, con buenas trazas y honestidat, y no pareixeba que tot isto fuese forzau u falso, pero ixo sí, se les veyeba jautos; as segundas, no pas tan amables, ni tan corteses nian con ixa sonrisa, muito más directos en o tracto, pero tamién menos jautos. Nomás diré una cosa: bien que bailaban a salsa y a bachata en Gante y bien que bi heba belún por astí mirando de furtar carteras, y no m'entrefilo ixo en una Holanda rural an que totz marchan ta casa a las seis-siet.