23.2.20

Post 400 d'Estricalla: reflexions suicidas


Estricalla plega a o suyo post 400. Prencipié iste blog un diya de veranos de 2006 en rematar o curso de Primer Ran que facié en l'Asoziazión Cultural Nogará-Religada con un d'os millors mayestros que he teniu, Dabi Lahiguera. Estió un prochecto ta continar emplegando y amillorando o mío aragonés, y que dimpués fació honra como complemento a o curso de segundo que facié con Fernando Sánchez. En primeras, naixió como un blog de noticias a o que le fue ficando opinions. Una ferramienta ta pulir o mío aragonés de vegada que ufrir recursos escritos en una luenga que en tiene pocos y alavez encara en teneba menos. Yeran tiempos de muita ilusión en o movimiento de l'aragonés y diría que en cheneral en os movimientos socials zaragozanos. 

Lo pillé con ganas y asinas enduré dica 2009, quan lo dixé mientras quasi quatre anyadas. Perén lo teneba en ment y en 2013 lo torné a pillar, pero nomás mientras una anyada. Y ye que ta par d'alavez yera ficau en a mía tesi doctoral y yera adedicando más tiempo a o prochecto chirmán profesional y academico que parcialment tamién foi en aragonés:  http://estricalla.hypotheses.org. Rematada la tesi y decidindo hopar de Zaragoza, d'Aragón y d'Espanya, alavez sí que yera o momento perfecto ta tornar con Estricalla, an que mientras as zagueras tres anyadas he refleixau as mías experiencias de viaches y pensamientos, plegando a ista dentrada 400.

Asinas, d'una traza natural si fa u no fa, Estricalla s'ha convertiu en o mío diario personal, un espacio web que a suya función no ye aconseguir lectors u visitas, sino refleixar as mías memorias, os míos pensamientos y, a la finitiva, a mía evolución vital. Un diario, ni más ni menos. Un diario do bella cosa no la escribo esplicitament en estar privada, obviament, pero que encara asinas i fico entre linias. Y quan releigo as dentradas y veigo istos contenius amagaus, ascape m'alcuerdo d'ixos secretos que teneba en ment, que aspero dengún no sepa descifrar. Y si por casualidat belún ye masiau agudo y puet, pos feremos la d'aquell: tamién fa parti d'o chuego.

De cabo quan me da por mirar-me dentradas pasadas y muitas vegadas me se sale a risalleta d'o que escribiba u feba. Muitas cosas no las tornaría a fer igual agora mesmo y beluna mesmo ye ridicla, encara que ixas mesmas decisions son las que m'han levau enta iste momento present, o millor momento d'a mía vida. Asinas que no me puedo arrepetir de cosa.

Estricalla ye un diario personal que he decidiu escribir en aragonés. En zagueras he teniu bella dubda sobre si cambiar de luenga enta l'anglés, pero a inercia, a trachectoria y o respeto a o que he feito con rasmia y delera mientras muitas anyadas me lo viedan. Fa tiempos que me dixé de considerar luitador y activista de l'aragonés. Pero sí que vivo en aragonés quan puedo. Con bell amigo charro en aragonés por videogritada u en whatsapp, emplego l'aragonés en bells mensaches en retes socials, en bell correu electronico, y más que más, en iste blog. Y prou que por intreses intelectuals, no dixo d'estudiar-lo y rechirar en investigacions. Pero no luito por l'aragonés.

Y aproveitaré ista dentrada 400 ta explicar os motivos por os que decidié dixar de luitar por l'aragonés: he dixau de creyer en o voluntariau, a luita d'as luengas no ye prioritaria y l'ambient en o mundo de l'aragonés ye dolent.

Primer de tot, he dixau de creyer en o voluntariau. Me pareix una d'as mayors enganyufas d'o sistema productivo. Tot treballo cal remunerar-lo, cal pagar-lo. Dimpués que cadagún faiga o que quiera con os rendimientos d'o suyo treballo. Pero o treballo sin recompensa material ye una puerta ubierta a la explotación. De feito, ni sisquiera habría de decir-se voluntariau, sino treballo voluntario, que muitas vegadas mesmo ixublidamos a suya dimensión laboral. D'atra man, o propio treballo voluntario creba y elimina treballo profesional, de chent que s'ha preparau mientras muito tiempo ta fer ixe treballo y que por un regular lo fa muito millor. No ye a mía intención prencipiar un manifiesto contra o voluntariau, pero nomás diré que os bombers forestals saben muito bien d'o que fablo. Con isto no quiero criticar a faina d'os voluntarios. Yo mesmo en soi estau muitas anyadas y encara que no lo tornaría a fer, no m'arrepiento ta cosa. Tienen tot o mío respeto y en bell caso, tamién a mía admiración.

Segundo, a luita por as luengas minoritarias no ye prioritaria. Vivindo en Manila he de veyer totz os diyas situacions duras de desigualdat y pobreza. Si creyese en o voluntariau y querese fer-ne, eslechiría ista luita muito antis que a de l'aragonés. En Zaragoza y Aragón istas situacions no son tan comuns ni tan extremas, y talment ixo faiga que pensemos en atras custions, pero aquí a cosa cambia. Quan foi turismo por Filipinas, siempre me trobo con occidentals muito preocupaus por a ecolochía y custions meyoambientals, pensando-se que son salvando o mundo por decir-le a un nino que no pille una estrela de mar u mesmo pillando una cría arguellada de gato d'a carrera, alimentando-la y levando-la t'o veterinario más cercano (que gosa d'estar prou luent y caro). Hemos de tener una prioridatz y razonar-las, y no veigo as luengas minoritarias (ni salvar a las estrelas de mar) as prioridatz más importants.

Tercero, l'ambient en o mundo de l'aragonés ye dolent. En cheneral, en as sociedatz occidentals veigo muito ego por parti de totz y muitas pocas ganas de satisfer o ego d'os demás. Ye más, se considera negativo socialment tener ego. Quan marcho por Asia una d'as primeras cosas que me chocó ye a cantidat de celebracions familiars, laborals y locals:  uno siempre ye protagonista de beluna de ellas (por motivos varios) y tamién bi acude a la resta celebrando y felicitando a atras personas. Perén bi ha ego, pos ye natural en a supervivencia humana, pero no se calla, totz se felicitan y se celebran y reconoixen os logros d'a resta d'una traza humilde y honesta, igual que te los reconoixen a tu. En Occident tener ego ye mal visto, pero totz queremos estar afalagaus y reconoixius de vez que cuesta reconoixer os logros d'a resta. Os resultaus: chobinismo y invidias. Y en o caso de l'aragonés, tot isto rebute.

A tot isto cal adhibir que naixié d'o puesto entibocau. Zaragoza y a suya sociedat no son buenas t'a chent como yo. Y matizo que astí tiengo os millors amigos y a millor familia que se puet tener y que me lo paso de bitibomba quan i voi de veranos, pero nunca no he cuallau y no ye un secreto t'os que me conoixen. En he hopau y en pocas semanas m'he trobau muito más a gusto en a que dicen que ye a ciudat con pior calidat de vida d'o mundo que en Zaragoza en más de 20 anyos. Y quan paso más de quatro semanas astí ya lo noto. Antiparti d'ambients dolents, Zaragoza no ye un buen puesto ta qui tienga inquietutz y ambicions, ganas d'experimentar, prebar y fer cosas nuevas. Charrando-lo con prous zaragozanos que agora son vivindo en atros puestos, veigo que o pensamiento no ye nomás de yo. 

Pero si he d'eslechir en qué luenga escribir iste diario, por respeto a la trachectoria y por dar recursos a una luenga minoritaria sin que ixo siga un treballo extra, ixa ye y será l'aragonés. Y ye que siga do siga, viviré en aragonés en a mida d'as mías radidas posibilidatz encara que no luite por ell. Y, dentro d'os míos intreses intelectuals, no dixaré d'estudiar-lo y investigar-lo.

16.2.20

Ent'o delta d'o Mekong: una provincia de galachos


Si quan marché ta Hanoi complementé ixa ciudat con o tipico viache en barco por a badía de Halong, ista vegada quereba complementar Ho Chi Minh City con bells diyas por o delta d'o Mekong. Pero por a mía cuenta, no prenendo garra combinau turistico, sino indo t'os puestos en moto logada. Estié dubdando, porque en Ho Chi Minh feba tanta calorina y o sol pretaba tanto, que no sabeba yo si enduraría guaire en o Mekong, pero a la fin quité enerchías ta fer-ie lo menos un diya, lo menos ta poder decir que i soi estau. Bueno, pos ixe par de diyas a la fin en estioron tres, y bien que en quité treslau: feba calor sí, pero si sabebas meter-te en un puesto con aire acondicionau dentre as doce y as tres, y si te'n puyabas a las seis d'o maitín, podebas quitar treslau bien d'a resta d'o diya, y asinas facié.

Asinas que o diya dos de chinero de maitins pillé o bus dende Ho Chi Minh City dica Vinh Long, an que me pillé un hostalet a buen pre y de calidat decent, y an que tamién me
logoron a moto, tamién a buen pre pero no pas de buena calidat. Facié la d'aquell y me conformé con a mía companyera de viache con a que mientras tres diyas feríanos quasi 300 kilometros por carreteras y camins vietnamitas salindo vivos: a Marqueta 10. Plegué a la hora de chentar en Vinh Long, y dimpués de descansar-me una mica, encara facié una ruteta de cinco horetas por a propia isla de Vinh Long dica arrivar en Tra Vihn, unatra isla grant, y dimpués tornar por a isola de An Binh, salindo de diyas y tornado de nueitz. Por o camín, a mía primera aturada estió a pagoda de Van Thanh Mieu, que visité en tasament cinco minutos pos ya no veniba a veyer edificios relichiosos, sino más naturaleza. Continé bordiando un d'os brazals d'o río Mekong dito Chien, y por o camín veyé unas construcción curiosas, como grans envasadors invertius feitos de ladrillo, y que resultaba yeran furnos ta fer ladrillos, un d'os principals motors economicos d'a redolada.

O puesto teneba canals y ríos a boticiegas, beluns indicaus en o mapa y atros no pas. Y bi heba carreteras más chenerals y tamién pistas engudronadas y de tierra a boticiegas. Ta
pasar d'isola en isola bi heba dos trazas: con puents quan bi'n heba, u con barcos qu'iban y tornaban fendo o servicio publico a pre barato. Yo iba alternando una mica de tot, y siempre recordaré o puent Cau Co Chien, granizo y que puya altizo con una costera empinadiza. Yo tiengo muito vertigo y lo pasé muito mal: d'un costau, o río muitos metros abaixo; de l'atro costau, cambions u buses a os que poco les importaba a tuya vida. As anvistas yeran repolidas, con tot o río debaixo y kilometros cuadraus de selvas y cocoters a os dos costaus, pero no lo podié disfrutar. Tamién cal decir que dentro d'a diversidat relichiosa, percibié una mayor presencia de cristianismo que en a resta d'o país, con ilesias y estatuas con chent rezando a ormino, y tamién con muitas lucetas nadalencas. De cabo quan mesmo pareixeba Filipinas! No diría que o delta d'o Mekong fuese una maravilla pero me lo yera gozando asabelo. En cierta mida, me feba alcordanza a os galachos de chuslibol a lo granizo y en asiatico.

Y tanto me lo gocé ixe primer diya, que me se fació nueit preta y no heba cenau.
Fambrudo, a la fin trobé en un lugarichón dito Long Thoi, un puestet an que meteba que feban bahn mi (entropán vietnamita). No charraban anglés ni yo vietnamita pero a la fin nos entendiemos y les ne demandé. Por desgracia no'n teneban, pero ascapen miroron de trobar bell pan y me lo facioron. Pobrichons, no les quereba fer tanto estorbo. O caso ye que yeran totz emocionaus de que bell forano pasase por astí y encara me quedé bell rato con ells, encara que solo dos chovens meyo chapurriaban anglés. Con ixo, y con o traductor de google, pos establimos comunicación. Quereban que m'i quedase más y que me fese o entropán con ells, pero en verdat yera una mica esturdiu y baldau de vez, asinas que me sincusé y hopé bells cientos de metros dillá ta fer-me o entropán solenco en metat d'a nueit en una plana an que solo bi heba una casa.

Pos bien, en poquismo tiempo
sale una muller choven d'a casa convidando-me a que i dentrase y no cenase solenco difueras. Mecagüensos! M'encanta que a chent aquí siga tan acullidera, pero de cabo quan quiero estar-me solenco! Bueno, no quereba pareixer borde y bi dentré y cené con ella. A a casa yera muito bien cudiada, no yera pobre y no teneba mica a envidiar a una casa media de bell lugar d'Aragón. A mesacha yera choven y charraba buen anglés, pero quan me dició a suya edat no me lo creyeba: 17 anyadas y solenca en a casa. No los aparentaba, teneba una madurez esparpallant. Ella teneba muitas ganas de charrar. Con cortesía le demandé que a qué fin yera solenca, y me dició que su mai yera muerta feba seis anyadas d'un accident de trafico, su pai la heba albandonada, y os suyos chirmans y a suya tía, encara que de cabo quan la visitaban, teneban a suya vida. Asinas que astí yera, dende as once anyadas solenca en casa, encara que me deciba que nomás yera solenca de nueitz, que de diyas marchaba ta escuela, que teneba una buena colla d'amigos y que de nueitz veyeba series u chatiaba con o iPhone zaguer modelo. En o porche d'a casa heba aprestau un chiquet restaurant do tanto ella como a suya tía treballaban de cabo quan. Yera muito honesta y teneba ambicions: en rematar a escuela quereba montar-se bell negocio en una ciudat grant, relacionau con o turismo, y fer diners. A conversación m'impresionó y muito, y contina impresionando-me mientras escribo istas linias: si con bella cosa en concreto m'he de quedar d'iste viache ta Vietnam, ye con ixa conversación. Con tot y con ixo, tamién me trobé una mica incomodo: un forano en casa d'una nina vietnamita de nueitz, a saber qué se podría pensar belún que pasase por astí.

Dimpués de cenar con a mesacha, y remugando a convesación, torné ta l'hostal, habendo de
pillar un barco nocturno ta trescruzar un río. Y cayé en o leito esquinazau pero contento: me yera fendo goyo ista segunda parti d'o viache. Tanto, que no dubdé en demandar una segunda nueit. Y en ixe segundo diya, a las seis d'o maitino, prencipié por un d'os principals reclamos d'a redolada, o mercau de Cai Be. Un mercau d'un lugar asiatico, sin más, con os suyos alimentos y os suyos trastes, pero an que me trobé una cosa que no me preixinaba: granotas y zapos a los que espelletaban vivos y que mesmo sin pelello, con os musclos como si fuesen pechugas de pollo, encara continaban vivos y blincando. Tamién veyé cómo atros, encara con piel y vivos, los escapezaban y sin capeza continaban blincando. Un autentico espectaclo grotesco de granotas y zapos zombis no apto t'amants d'os animals. En a mía venient vida no quiero estar granota vietnamita.

Dimpués de fer una gambada por o mercau, bordié o río Mekong propiament dito dica plegar en My Tho, ciudat grant do chenté con aire acondicionau y pasé as tres horas de
calor furo. Por o camín, veyé cómo un hombre yera tendendo una mena de longaniza chunto con ropas, y pillé un barco ta visitar a isoleta de Thoi Son, que me facié con a Marqueta 10 de cabo a rabo. Astí en un ambient rural, veyé cómo unatro hombre yera entrenando gallos de pelea. A verdat ye que todas as isolas ufriban paisaches alto u baixo parellanos, pero a más rural y salvache que me trobé estió ista. Me fació goyo tot o delta d'o Mekong, pero ista isola encara más. Unatra vegada, me fació muita alcordanza a os galachos de Chuslibol. Dimpués, arrivau en My Tho, tras chentar visité a pagoda de Vinh Trang, que pareix feita a esprés t'o turismo, que tien bellas estatuas budistas chigants ta fer-se a tipica foto y prou.

Dimpués de veyer a pagoda ixa y con menos calor, continé o mío camín y trescrucé o
Mekong en barco dica arrivar en a isola de Phu Dong, poco visitada pero que estoi que ye a millor ta veyer a desembocadura. Unatra vegada camins que pareixeban os de Chuslibol, ambient rural, poco trafico y fuixina aguantable. Qué a gusto me trobaba alparciando y fendo ixos caminetz montau en a Marqueta 10! Cerca d'a desembocadura d'o Mekong, as runias d'un antigo fuerte d'o sieglo XIX, con dos canyonetz, yeran o complemento perfecto. Tamién yera curioso de veyer os molinetz que teneban ta drenar l'augua y ganar tierra, encara que mientras me los miraba y feba fotos a belunos, un hombre salió tot carranyau d'una caseta. Pos bueno, me'n fue y que le peten. Con tot y con ixo, cal decir que a chent vietnamita, sin estar a filipina, por un regular ye prou agradable si sales d'os puestos turisticos, y que o par de malas experiencias que tenié en iste viache (ista, y dimpués unatra con un taxi en Hanoi), no desmereixen o conchunto d'o que me trobé.

A l'atrol diya, como o check-out yera a las 12 y yera prencipiando ixas chornadas a las 6, encara me vagó d'ir ta Can Tho, a principal ciudat d'o delta d'o Mekong, y veyer as quatro cosetas turisticas que ufriba. Una ciudat grant vietnamita que ascape se veyeba acullidera y
habitable, do pasé o maitín y veyé o paseu fluvial, con barcos turisticos y una plaza grant adedicada a Ho Chi Minh con muitas banderas comunistas; o Ho Xang Thoi, un lago con una canal, una replaceta y puestos pitos ta chentar u fer-se un café en os arredols; un puesto dito Cau Lac Bo Huu Tri, que veyé en bella guida pero que no yera que una mena d'edificio d'una asociación civica (qué feba yo astí?) y a la fin, o My Khanh Tourist Village, que en primeras no me convenceba porque yera pareixeba una turistada pero que a la fin estió una grata sorpresa: una mena de parque tematico con bellas atraccions inspirau en a cultura tradicional d'a redolada y que o suyo destinatario no yera o turista occidental, sino o local vietnamita. Asinas, veyebas familias, parellas y particlars vietnamitas pasando o suyo tiempo libre astí, y podebas apreciar muito millor as trazas de ocio local. Una mesacaha que me fació una foto mesmo veniba de propio dende Ho Chi Minh. Tamién bi heba collas d'amigos competindo y fendo una mena de chincana: y yo de espectador dreito d'humor amariella!

En rematar isto, torné con a moto ta Vinh Long, do ascape marché t'a gara de bus que me
levaría ta Ho Chi Minh. En l'hostal m'aduyoron asabelo con isto! O bus yera o famoso sleeping bus vietnamita, que tien una disposición de posientos chitaus a modo de chiquetz leitos, en dos pisos, con o que hebas d'ir chitau sí u sí, no podebas ir posau. Primera vegada que'n pillaba un, curioso. Arrivé en Ho Chi Minh en dos horas coladas y d'astí quereba marchar ta Hoian, en o centro d'o país, en un bus que tarda bellas 30 horas... Yera estricallau, asinas que lo pensé millor, miré o pre d'os vuelos y yeran baratismos! Mesmo más baratos que o bus! Sin dubdar-lo, en pillé un y gracias a una MotoGrab que me levó ta l'aeropuerto, ixa mesma nueit podié pillar l'avión y dormir en un hostalet que pillé de buenas a primeras por o rete.

Muitas cosas he dito, beluna d'ixas que impactan no te se ixublidan en a vida, como a conversación con a mesacha de Long Thoi. Resumiré decindo que o delta d'o Mekong, sin estar imprescinble, ye curioso y recomendable: bellas canals y bells galachos ixamenaus por toda una provincia chigant con asabelo de carreteras, pistas, callizos, puents y barcos, y con una cultura local autentica que te dixa embabiecau mientras fas gambadas u conduces. Ye recomendable, sí, siempre que lo faigas por a tuya cuenta logando-te una moto, estudiando-te-lo una mica antis por o rete pero deixando siempre marguin a ir fendo lo que te pete, y nunca no pillando un combinau turistico. Ixo sí, pillar-se una moto en Vietnam ye un esporte de alto risque, y en concreto conducir en moto por as carreteras entre Can Tho y Vinh Long, y entre Vinh Long y My Tho ye a cosa más arrisgada que he feito en a mía vida. Afirmo, sin dubda, que fer ixo ye o más cercano a la muerte que he feito dica agora. Os accidents de trafico con a primera causa de mortaldat en o país, y no me se fa mica raro. Conducir una moto en Vietnam ye o mayor disprecio a la vida.

8.2.20

Enta Ho Chi Minh (ii): estomacando a ciudat, pos por rematar-la


Ya en 2020 me'n puyé luego y me desayuné en o callizo de prostitutas an que yera o mío hostal. Bi heba un localet an que feban sucos y bahn mi (entropans vientamitas) sobrebuenos! Y d'astí, con un café vietnamita en man y con a calor ya prencipiando a pretar, marché t'o Palacio Presidencial, monumento que no podié veyer o diya d'antis en fer tardi pero que ye d'os principals d'a ciudat. En dentrar en o recinto, bi ha bells chardins y parques polius an que te saludan bells avions y tanques d'a guerra contra os norteamericanos y os franceses, chunto con bella cafetería estilosa con polidas terrazas. En bell meyo, o palacio en sí, reconstruito y restaurau varias vegadas dimpués d'a guerra, pos estió un d'os objetivos d'o Viet Cong. O Palacio no me pareixió esparpallant, pero as suyas exposicions y explicacions me refrescoron o que heba aprendiu d'a historia y d'a guerra de Vietnam.

O sur d'o país yera estau controlau por un gubierno independient acusau de marioneta d'os intreses occidentals y que o suyo mainate yera un hombre que no debió fer as cosas de tot bien, dito Dinh Diem (ya me sincusaretz que no meta os acentos vientamitas en quasi garra puesto). O norte d'o país yera controlau por o gubierno comunista de Ho Chi Minh. Pero en o sur tamién bi heba firmes resistencias comunistas arrocladas en o que se conoix como Viet Cong. A la fin os norteamericanos se cansoron de perder tanto en a guerra y dixoron a Dinh Diem con o culo a l'aire, que estió asasinau en 1963, y a la fin dimpués de bella movideta, en 1975 s'achuntaron o norte y o sur d'o país baixo o rechimen comunista que endura a diya de hue. En unatro edificio bi heba una chiqueta exposición sobre ista puenda d'a historia de Saigon, y una d'as seccions más intresants ye a d'o budista Thích Quang Duc que se cremó a lo bonzo en un cruce d'a ciudat. O video d'a inmolación ye esparpallant.

Dimpués d'estar-me-ie un buen rato, y de capuzar-me en a historia vietnamita, marché por
as carreras y callizos de Ho Chi Minh City dentre motos, estrés y fuixina, y arrivé en a famosa Ilesia Rosa de Saigon u d'o Sagrau Corazón de Chesús, feita mientras a puenda francesa. Unatra ilesia más, encara que ista pareixeba que la heba tintada bell disenyador de Hello Kitty, pero poco más. Y tras isto, dimpués de fer-me un suco de parchita u fruita d'a pasión, pillé una MotoGrab enta una d'as pagodas más famosas d'a ciudat: Ngoc Hoang. Atra vegada más d'o mesmo, asinas que la veyé por decir que soi estau astí, facié bella foto y hopé en MotoGrab t'o centro comercial d'a Bitexco Financial Tower, an que podié chentar con aire condicionau y cagar en condicions. Reviscolau y de tardis con menos calor, me facié una gambada por o río Song Sai Gon y una canal que se trobaba por a redolada dita rach Ben Nghe, con un puent poliu dito Cau Mong. Astí estié dica que me se fació de nueitz y torné ta l'hostal y o suyo moviu bico, do cené unatro suco de fruita d'a pasión y sobrebuena comida vietnamita en os guariches d'a carrera.

A l'atrol diya, ya m'adediqué a veyer os principals monumentos sinyalaus difueras d'o centro d'a ciudat, que yeran más que más relichiosos: as pagodas de Giac Lam, Giac Vien y Phuoc An Hoi Quan, o templo de Cao Dai y a ilesia de San Francisco Chavier. Si gosatz de leyer-me, sabretz me fa goyo d'ufrir detalles d'os puestos y tintar as mías sensacions y apreciacions. Aquí dreitament los enumero, no m'agana d'escribir-ne más, y sincerament creigo que ye a millor traza d'explicar a cansera que teneba alavez y que me me da tanto edificio y monumento relichioso, siga budista, taoista, confucionista, cristiano, hindú u musulmán. Mesmos patrons y mesmas cosas a veyer. As primeras vegadas impresionan, pero
plega un inte en que quasi totz cansan. Si he de sinyalar bella cosa, ye que me trucó o ficacio veyer a cristo, os apostols y os santos rodiaus de letras chinencas en a ilesia de San Francisco Chavier, an que tamién s'honraban en un monumento a os misioners cristianos que miroron d'evanchelizar ixas tierras con mala fortuna.

En a pagoda de Giam Lam, tamién me chocó o zaguer edificio d'o compleixo, quasi amagau, an que s'alzaban en repalmars caixas y potes con as seninas de personas incineradas. Tamién un viello postau con un tocho chunto a una campana grant y que yera a onica persona que se trobaba dentro d'un d'os edificios. Cada cierto tiempo, bells segundos, yo diría que seguntes le petaba, trucaba a campana con o tocho y o suyo soniu se sentiba por tot o compleixo. Se fotió asinas toda a a hora que i estié. Curioso, y más quan en o puesto no bi heba garra forano y no lo feban a modo de reclamo turistico. Pero lo millor d'o maitín estió a visita a o mercau de Binh Tay, en o bico chinenco de Ho Chi Minh, mica esferent a os que se pueden trobar en tot o sureste asiatico, incluindo Filipinas, pero que me permitió fer-me buenos sucos, curiosiar y capuzar-me un ambient social repoliu entre tanto monumento relichioso xauto.

Dimpués d'a ruta de templos y de veyer o bico chinenco con o suyo mercau, marché ta
l'hostal a recuperar-me una mica. A fuixina, o trafico y o estrés de Saigon me yeran matando, y ixo que vivo en Manila. Iste segundo diya quasi no yera andando, me moveba en MotoGrab, pero nian con ixas. Y ta mala fortuna, con tanto puyar y baixar de moto, me s'escrifalló o pantalón por a forqueta. Pero como en Asia, igual que bi ha muitos contratiempos, a la fin siempre trobas a solución, chusto me trobé a o canto de l'hostal un mesachet con una maquina de coser en metat d'a carrera presto a apanyar prendas y accesorios de qualsiquiera que pasaba por astí. Mientras m'apanyaba a faina, me dentró una mica de vergüenya: a verdat ye que ixos pantalons ya yeran puercos, ya...

Descansau, marché t'o zaguer reclamo que m'heba estudiau en as guidas de Ho Chi Minh u Saigón -cadagún que le meta o nombre que quiera: Anh Sao Bridge u Starlight Bridge, un
puent coloriu con luces de nueitz que feba entrefilar que teneba polius parques y paseus arredols. Pillaba luent d'o centro d'a ciudat y ixo me se feba raro, pero bueno, pillé una MotoGrab y astí que marché. Y sin querer-lo, me planté en un d'os bicos ricos d'a ciudat: trafico controlau, zonas piatonals, modernos edificios en veire, chent estilosa, terracetas, chent quedando ta patinar, restaurants caros con todas as comidas d'o mundo, chent correndo u fendo bici, cans bien cudiaus estando pasiaus por os suyos amos... Y en metat de tot, un bonico galacho con parques arredol y presidiu por ixa pasarela-puent piatonal de luces repolidas, que yeran mirando de fer reclamo turistico. Un mundo más parellano a l'occidental, que contrasta muito con l'atra reyalidat, más pobre, más estresant y más tradicional. En reyalidat en Vietnam istas esferencias no se notan tanto, u a lo menos no son tan escorazonaderas como en Manila.

A l'atrol diya marché de Ho Chi Minh, con pocas intencions de tornar-ie. No ye mala ciudat de tot, y como ya comenté, ta marchar de viache gamberro con amigos ye muito buena ciudat. Pero no ye ciudat ta vivir, ni ta ir de viacher, ni sisquiera ta ir de turismo. A qué fin? Pos porque bi'n ha millors, precipiando por a propia Hanoi. Ho Chi Minh ye estrés, trafico y fuixina, y ni a sobrebuena gastronomía aconsigue contrarrestar istas partis negativas. En tres diyas m'heba cansau de Ho Chi Minh, y mesmo se nota a mía cansera d'a ciudat en o mío estilo d'escritura ta istas linias. Mesmo igual te contachias d'ista cansera en leyar-las. Bien se vale que a l'atrol diya marcharía t'o Delta d'o Mekong!