7.5.14

Biens común

Fe click aquí ta descargar o Metodo-Manual d'Aragonés Abanzau

Resumen: A cultura libre (y en cheneral os recursos libres) son d'autualidat. En iste post s'analiza una mica en qué consiste y cómo nos pueden aduyar en a nuestra bida. Dimpués s'esposa o bien que fan a l'aragonés, menzionando as numerosas y sobrebuenas iniziatibas en libre que bi'n ha (esitosas porque o sentimiento d'a poblazión aragonesofablán enta l'aragonés ye de curiosidat pero no de delera, y a más gran parti d'a chen no ye disposada a dixar-se diners), y a la fin remato aportando un granet d'arena: un metodo-manual d'aragonés zentrau en as suyas bariedaz diatopicas. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

''Antis tener filllos yera más fázil que no agora. No ebas que guaranziar-les cuatro perrecallos, o minchar y os materials d'a escuela, muito más baratos que no agora. Agora amenistas muito buen chornal ta tener más de dos u tres fillos. Les has de bosar buena ropa si no quiers que sigan amarguinaus, les has de mercar ordinadors y si uno quiere un bideochuego u una chambreta d'a suya colla de fútbol les n'has de dar a toz, asinas-asinas''. 


¿Quí no ha ascuitau mai un discurso como iste? A soziedat de consumo nos creya menesters, menesters que antismás no tenébanos, y ta poder satisfer-los amenistamos más y más diners. Antis bibíbanos con poco, agora si no tenemos buena cosa d'o que nos ufren (ex: ordinadors, móbils, y toz os azesorios hardware y software d'istos...), sufrimos inadautazión y marguinamiento. Manimenos, con o paso d'o tiempo s'han desembolicau estratechias ta poder ufrir produtos de baldes a toz, produtos libres, produtos que en primeras podeban estar piors, pero que en zagueras han pillau una calidat muito buena, tanto que muitas begadas superan a os produtos de pago.

Produtos libres vs. produtos a pagar


Ta produto libre he de pillar una definizión muito ampla. Direutamén libre ye tot que o suyo azeso ye de baldes. Libre ye o software libre, a wikipedia, os periodicos dichitals (incluitos as bersions dichitals d'os periodicos escritos), as cantas de prauticamén toz os cantaires y collas (se pueden trobar en Youtube, Spotify, asinas-asinas). Prou que baxo ista definizión se troban esferéns trazas de chestión: interpresas pribadas que ufren o suyo serbizio de baldes (aconseguindo finanziazión de donazions u publizidaz, por exemplo), coleutibidaz, formulas mistas (wikipedia), asinas-asinas. En cualsiquier caso o resultau ye o mesmo: a persona tiene azeso de baldes a o produto. Os produtos a pagar, por contra, son os que desichen bosar por els (as formulas pueden estar tamién asabelas). 

En os zaguers años, os produtos libres s'han desembolicau muito y han pillau una calidat que fa que renunziemos a muitos produtos de pagar. A informazión que se troba en os periodicos dichitals fa t'a más gran parti d'a poblazión no faiga onra de mercar periodicos escritos; parellano pasa con os recursos d'inbestigazión (articlos, libros espezializaus...). Igual con a mosica, que si antis ya se podeba pillar bía P2P (no quiero tocar en iste post o tema d'a legalidat, que ixo da t'atro) agora mesmo se puet fer pillando os audios d'o youtube a trabiés de pachinas que ufren o serbizio de baldes. Por no charrar d'as bondaz d'a wikipedia mesmo en contimparazión con as enziclopedias tradizionals y famosas (ya menzioné en un post anterior os estudios con a British Encyclopedy). Antiparti, a naturaleza libre de buena cosa d'istos produtos (ex. codigos ubiertos) fa que o suyo desembolique siga, por un regular, muito más rapedo y efizién que no os que tienen os codigos trancaus.

En breus, si a soziedat de consumo m'ha creyau muitos menesters, o desembolique d'os produtos libres fa que pueda concarar-los con una economía personal meya y mesmo baxa. Puedo informar-me sin bosar periodicos, puedo tener buenos programas informaticos libres ta treballar (ex. OpenOffice), puedo ascuitar a mosica que me fa goyo sin bosar (Youtube).... Y con os produtos de pago por a suya materialidat (minchar, ropa, asinas-asinas), tamién s'han desembolicau marcas blancas u más baratas ta poder cubrir istos menester con uns diners limitaus. 

¿A fin d'o produto pribau? 

 Isto no quiere dezir que siga a fin d'o produto pribau, ni tampoco no que yo apueste por ello. O produto pribau endurará, u a o menos, ha d'endurar, pero endrezau ta nuebas ambiestas: a d'o produto de luxo. Qui ufre un produto ta que se merque ha de ufrir una autentica abantalla tocán a o produto libre, y tampoco no ha d'asperar que siga mercau a ran cheneral, sino por una minoría que tienga una autentica delera por ixe produto u ameniste l'abantalla (por un regular chicota) que pueda suposar.

Por exemplo, si m'adedicase profesionalmén a custions informaticas talmén abría de renunziar a o mío Xubuntu (distribuzión de Linux) por un Mac. No ye o caso. Pero sí que en tiengo atros exemplos: a mosica que ascuito no me la goso de mercar, pero bellas collas que reyalmén me fan goyo (Prau, La Oreja de Van Gogh) sí que las merco: merco os suyos CDs, marcho t'os suyos conziertos y de cabo cuan mesmo merco bella chambreta. 


Todas as personas tenemos as nuestras afizions y as nuestras deleras, y dende astí, todas mercaremos produtos pribaus. A clau que nos ufre o produto libre ye poder mober-nos por iste mundo satisfendo toz os menesters que tenemos dica un grau de satisfazión prou altero y de gufaña (y cuasi de gufaña) y dixar-nos os diners en ixo que reyalmén nos apasiona (fútbol, bellas collas mosicals, os editorials de bel periodico, u o que siga).

 O caso de l'aragonés

O caso de l'aragonés nos dixa sobrebuenos exemplos de produtos libres. Prezisamén se corresponden con as cosas que se fan en y por l'aragonés que más impauto tienen en o conchunto d'a soziedat aragonesofablán y no aragonesofablán: charrando.com, softaragonés, wikipedia en aragonés, Arredol, Prau, Mallacán, La Orquestina del Fabirol, La Clica del Cinca-Cinqueta. Se nota pues, que l'aragonés quita treslau d'o produto libre, y ye más, que ha d'apostar istos produtos de baldes ta poder pillar fuerza y salir entabán. Isto ye porque a soziedat aragonesa no aragonesofablán gosa d'amostrar intrés por l'aragonés, pero no una delera tal como ta dixar-se diners en os suyos produtos (fueras d'o dizionario Andolz).

En bel caso (collas mosicals), mesmo s'ha compachinau o produto libre y o produto pribau d'una traza sobrebuena. A mosica d'as collas menzionadas ye libre y toz la podemos ascuitar y tener, pero de begada, ufren chambretas y edizions más de luxo d'o suyo treballo, que son mercadas por a chen a la que nos fa muito goyo, satisfendo asinas un deseyo nuestro, antiparti de pillando una traza de finanziazión. Os micromezenazgos d'a mena d'o crowfunding ufren una buena ferramienta al permitir ista mena d'edizions ''de luxo'' guaranzando no cazegar diners. Ye o exemplo seguiu por La Orquestina del Fabirol

Una chiqueta aportazión

Dentro d'ista filosofía d'esfensa d'o produto libre como ferramienta sobrebuena ta l'aragonés, foi en iste blog una chiqueta aportazión: un ''Metodo-Manual d'Aragonés: libel abanzau''. Se trata d'un Metodo-Manual zentrau en as bariedaz diatopicas de l'aragonés, tocando tamién beluns d'os testos y fitos istoricos más importans d'ista luenga y dixando materials ta fomentar una educazión en custions de soziolingüistica. Estoi que puet fer onra ta parar as prebas de mayestro y profesor d'aragonés. 

 

No hay comentarios.: