1.11.18

Enta Zamboanga (ii): o Fuerte d'o Pilar, os Yakan, Canelar Trade y Pasonanca


Zambaonga ye cultura, pueblos, luengas y tamién historia. Y ye que os espanyols facioron d'iste extremo d'a isola de Mindanao un d'os puestos principals en a dominación y luita contra os moros, holandeses y angleses, mesmo con anvistas a Malasia y Indonesia. Y prou que sí, isto tamién s'ha de notar en l'arquitectura, que o suyo maximo exponent ye o Fuerte d'o Pilar, feito en 1635 baixo o nombre de Reyal Fuerza de Sant Chusé, refeito varias vegadas dimpués de no pocas barallas y muitas anecdotas. Dentre ellas, destaca a proclamación d'a Republica Independient de Zamboanga malas a derrota d'os espanyols debant d'os norteamericanos en 1898, y que enduró dende 1899 dica 1901. 

O fuerte tien una planta cuadrada con cuatro bastions en as cantonadas d'a suya muralla. Poliu, por dentro ufre una luna en o centro, un porche en a dentrada y en os costaus un museyo -con cosa intresant- y oficinas gubernamentals. No ye guaire gran, pero a impresión ye que podrían fer muitas más cosas en un puesto asinas. Mirando-me en o rete, enantis en heban de fer, pero atra vegada, pareix que o sitio de 2013 ha dixau chaquienta a la ciudat. Dentro, collas d'estudiants i yeran posadas u fendo gambadas, charrando d'as suyas historietas y tamién parando bella danza u bella canta, como ye de dar en istas tierras. En a parti externa, o Paseo del Mar por un costau y o chardín-ilesieta adedicada a la Virchen d'o Pilar por atro. Tamién, en una d'as suyas cantonadas, o camín que enfila ta Río Hondo y os vicos más musulmans.

O mesmo sabado de tardis, dimpués de visitar Río Hondo, marché a veyer o centro de comercio de Canelar, an que se vendeban ropas d'ixas coloridas y raixosas que tanto goyo me'n fan. A verdat ye que as ropas no yeran más baratas que en Manila y a chent astí no yera de Zamboanga, sino que veniba d'atros puestos a comerciar, asinas que tampoco no me trucó guaire, encara que en tener as ropas que me fan goyo prou que les merqué bella chambreta a la buena chent d'astí. 

Dimpués d'ista visiteta, marché t'o lugar de Yakan, an que a chent s'adedica a teixer con os suyos trastes y as suyas tecnicas tradicionals. Más que más ninos y mullers, con as vestimentas tradicionals, se foten horas y horas posaus en replacetas de fusta cuadradas teixendo accesorios y ropas en moda Yakan, con as telas esnabesando o cuadrilatero en diagonal u fendo marradas. Tamién venden atros productos tradicionals moros, como as espadas. A chent astí yera asabelo d'amable, y prou que les merqué cosetas -que d'atra man, tampoco no yeran baratas. Yera muito curioso, porque levaban os traches tradicionals como si fuesen a recibir turistas y a fer bella pantomima, pero no, viviban asinas.

Una muller me charró amablement y m'amostró o lugar, y tamién cómo se teixeba seguntes as suya tradicions. Me comentó que ells procedeban d'a isla cercana de Basilan, d'anque son orichinarios os Yakan, que bochoron en os 70 por a mala situación social d'ixa isola, y que ella prencipió a treballar astí teixendo con siet anyos, mientras que agora teneba 40. Me dició que mientras os 90 y mesmo os 2000 Zamboanga creixeba muito, pero dimpués tot s'aturó por o conflicto y empioró dende a baralla de 2013. Entendeba chabacano como ye normal en Zamboanga, pero a suya luenga materna yera Yakan. O pueblo Yakan ye emparentau, tanto lingüistica como cultural y historicament, con os atros pueblos moros d'a redolada, pero más encara con atros pueblos de Malasia y Indonesia, y mesmo se piensa que de Madagascar y Mayotte. Muito intresant d'estar-se con ixa chent, y unatra vegada, a multiculturalidat autentica d'o puesto te dixa sin parolas. 

Dimpués d'ista visiteta, ducheta en l'hotel, descanset y atra vegada aproveitar a nueit de Zamboanga en o Paseo del Mar y os arredols d'o concello, iluminaus por as fiestas d'o Pilar. O diya d'antis tamién heba estau en o boulevard de Cawa-Cawa, poliu paseo chunto a o mar, pero o Paseo del Mar y o concello me pareixen más polius. Prou que tamién facié bell video d'a chent charrando chabacano y yo mirando de comunicar-me en castellano. Curioso que ells muitas vegadas identificasen a luenga espanyola como 'castellano'. 

A l'atrol diya marché de maitins ta Taluksangay y en tornar marché ta Pasonanca, un conchunto de parques y museyos a os pietz d'un parque nacional coronau por una tuca de 360 metros que aconsigue dar frescor a ixa redolada. Cal decir que de nueitz se yera muito bien en toda Zamboanga, con bisas que se agradeixeban. De diyas, y más que más dende as 11 dica as 4, o problema yera o sol, que en pocos seguntos te podeba cremar -como m'ha pasau a yo, y no soy de fácil cremar! Y ye que, como ya he dito en atro post, a poca distancia con o ecuador se nota. 

Seguntes as guidas, Pasonanca yera famosa por tener un conchunto de badinas-piscinas publicas bien apanyadas y con ambient en metat d'ixa selveta, pero quan i fue, yeran todas fuera de servicio. Tamién teneba buenos puestos ta fer-se una biera con amigos, pero a más grant parti yeran vuedos y en belunos ya s'apreciaba deixadetz. I arrivé a la suya famosa 'casa de l'árbol', que ye polida pero tampoco no ye cosa d'atro mundo. Un policía muito amable me la ubrió y me dició que si quereba mesmo podeba fer una reserva en o concello ta dormir astí: yera bien apanyeda, con o suyo escusau escoscau y tot. Ixe mesmo policía m'explicó una mica tot o que veyer arredol, y tamién me comentó que beluna d'as partis s'heba reconvertiu en centro d'entrenamiento policial y militar dimpués d'a baralla de 2013. 

Como iba bien de tiempo, visité tot o que o parque en o mont ufre: un aviaro-zoolochico que, tot y que a redolada heba teniu tiempos millors, encara yera bien conservau. Un chardín botanico en hunor a una antiga politica, que en a suya tuca se troba o Museo de Zamboanga -no yera mica especial- y o museyo de ciencia, que en tener tiempo dica pillar l'avión y no querer aburrir-me tamién visité. Tamién facié una gambada por o parque en homeache a os scouts filipinos que murioron en un accident d'avión en 1963. Encara que os puestos no yeran a rebutir, bi heba collas de mesaches danzando y bailando, y tamién chent correndo y fendo atros eixercicios. 

Visto tot o que se podeba veyer en Pasonanca, marché t'o centro en un jeepney, y d'o centro fue ta Paseo del Mar, a fer-me o zaguer suco de mango -con video en chabacano incluito- de Zamboanga dica que i torne, veyer a costa d'o sur de Filipinas y o espectaclo de luz y culors d'a suya fuent! Dimpués pillé a muchila que heba dixau en l'hotel y marché en unatro jeepney ta l'aeropuerto, anque asperé l'avión baixo a mirada d'una estatua d'a Virchen d'o Pilar, y con a impresión de que Zamboanga ye una capital mundial d'as culturas y d'a diversidat que o suyo potencial encara no s'ha puesto espleitar, y ixo la fa en parti más autentica.  

 

No hay comentarios.: